మానవ నాగరికతకు వెన్నెముక అయిన వ్యవసాయం శతాబ్దాలుగా విపరీతంగా అభివృద్ధి చెందింది. మారుమూల గ్రామాలలో జీవనాధారమైన వ్యవసాయం నుండి పారిశ్రామిక వ్యవసాయంలో అత్యాధునిక సాంకేతికతల వరకు, ప్రపంచ వ్యవసాయ వ్యవస్థలు విశేషమైన మార్పులను చూశాయి. ఈ ప్రపంచంలోని వ్యవసాయ వ్యవస్థలను లోతుగా పరిశీలిస్తే వివిధ ప్రాంతాలలో ఉపయోగించే వివిధ పద్ధతులు, అధ్యయనం ద్వారా వెల్లడి అవుతుంది.ప్రపంచంలోని అగ్రికల్చరల్ సిస్టమ్స్ అనేది మన జీవితాల్లో అపారమైన ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉన్న అంశం. ఇది ప్రపంచ జనాభాను పోషించడమే కాకుండా ఆర్థిక వ్యవస్థలు, సంస్కృతులు , పర్యావరణ వ్యవస్థలలో కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది.
జీవనాధార వ్యవసాయం: పోషణ కమ్యూనిటీలు
ఆఫ్రికా, ఆసియా , దక్షిణ అమెరికాలోని అనేక ప్రాంతాలలో జీవనాధార వ్యవసాయం ఒక ప్రబలమైన వ్యవసాయ వ్యవస్థగా మిగిలిపోయింది. చిన్న-స్థాయి రైతులు ప్రధానంగా వారి కుటుంబాలు , స్థానిక సంఘాల అవసరాలను తీర్చడానికి పంటలను సాగు చేస్తారు. ఈ వ్యవస్థలు ఆహార భద్రత, స్వయం సమృద్ధికి ప్రాధాన్యతనిస్తాయి, తరచుగా తరతరాలుగా వస్తున్న సాంప్రదాయ పద్ధతులను ఉపయోగిస్తాయి.కమర్షియల్ అగ్రికల్చర్: ఫీడింగ్ ది వరల్డ్దీనికి విరుద్ధంగా, ఉత్తర అమెరికా, యూరప్ ఆసియాలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో వాణిజ్య వ్యవసాయం ప్రధాన శక్తిగా ఉంది. పెద్ద ఎత్తున వ్యవసాయ కార్యకలాపాలు ఉత్పాదకత , లాభదాయకతను పెంచడంపై దృష్టి పెడతాయి. జన్యుపరంగా మార్పు చెందిన పంటలు , ఖచ్చితమైన వ్యవసాయం వంటి ఆధునిక సాంకేతికతలు ఈ వ్యవస్థను విప్లవాత్మకంగా మార్చాయి, స్థానిక , అంతర్జాతీయ మార్కెట్‌లకు స్థిరమైన ఆహార సరఫరాను నిర్ధారిస్తాయి.సుస్థిర వ్యవసాయం ప్రస్తుత భవిష్యత్తు అవసరాలను సమతుల్యం చేయడం
నేటి వ్యవసాయ భూదృశ్యంలో సుస్థిరత అనేది ఒక సంచలన పదం. సుస్థిర వ్యవసాయం భవిష్యత్ తరాలకు పర్యావరణం వనరులను కాపాడుతూనే ఆహారం కోసం ప్రస్తుత డిమాండ్‌లను తీర్చడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. పర్యావరణ సామరస్యం యొక్క ప్రాముఖ్యతను మనం గుర్తించినందున పంట మార్పిడి, సేంద్రీయ వ్యవసాయం , అగ్రోఫారెస్ట్రీ వంటి పద్ధతులు ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంటున్నాయి.
సాంప్రదాయ వ్యవసాయ జ్ఞానం: ప్రాచీన పద్ధతులు, ఆధునిక అనువర్తనాలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా, సాంప్రదాయ వ్యవసాయ పద్ధతులు కొనసాగుతాయి, తరచుగా ఆధునిక పద్ధతులతో కలిసి ఉంటాయి. స్థానిక సంస్కృతులలో లోతుగా పాతుకుపోయిన ఈ సమయం-పరీక్షించిన పద్ధతులు జీవవైవిధ్యం సమాజాల స్థితిస్థాపకత యొక్క పరిరక్షణకు దోహదం చేస్తాయి. ఉదాహరణలు హిమాలయాల్లో టెర్రస్ వ్యవసాయం ,ఆగ్నేయాసియాలోని వరి వరి.
ఇండస్ట్రియల్ అగ్రికల్చర్: స్కేల్ వద్ద సమర్థత
యునైటెడ్ స్టేట్స్ ,ఐరోపాలోని కొన్ని ప్రాంతాలు వారి అత్యంత యాంత్రిక , సమర్థవంతమైన పారిశ్రామిక వ్యవసాయ వ్యవస్థలకు ప్రసిద్ధి చెందాయి. అత్యాధునిక యంత్రాలతో కూడిన భారీ పొలాలు విస్తారమైన పంటలు ,పశువులను ఉత్పత్తి చేస్తాయి. ఈ వ్యవస్థ స్థిరమైన ఆహార సరఫరాను నిర్ధారిస్తున్నప్పుడు, ఇది స్థిరత్వం , పర్యావరణ ప్రభావం గురించి ఆందోళనలను కూడా పెంచుతుంది.
వ్యవసాయ సవాళ్లు: ప్రపంచ దృష్టికోణం
ప్రపంచవ్యాప్తంగా వ్యవసాయ వ్యవస్థలు సాధారణ సవాళ్లను ఎదుర్కొంటున్నాయి. వాతావరణ మార్పు, నేల క్షీణత నీటి కొరత ఆహార ఉత్పత్తికి ముప్పు కలిగిస్తాయి. అదనంగా, వనరులకు అసమాన ప్రాప్యత, మార్కెట్ అస్థిరత స్థిరమైన అభ్యాసాల అవసరం ప్రతిచోటా రైతులకు గణనీయమైన అడ్డంకులను కలిగిస్తుంది.
2. సాంకేతికత పాత్ర: డిజిటల్ యుగంలో వ్యవసాయం సాంకేతికత వ్యవసాయాన్ని మారుస్తూనే ఉంది. స్వయంప్రతిపత్త ట్రాక్టర్ల నుండి ఖచ్చితమైన నీటిపారుదల వ్యవస్థల వరకు, ఆవిష్కరణలు ఉత్పాదకత , వనరుల నిర్వహణను పెంచుతున్నాయి. వ్యవసాయ పద్ధతులలో పెద్ద డేటా మరియు కృత్రిమ మేధస్సు యొక్క ఏకీకరణ మరింత సమర్థవంతమైన , స్థిరమైన పరిష్కారాలను వాగ్దానం చేస్తుంది.ప్రపంచవ్యాప్తంగా వ్యవసాయ వ్యవస్థల యొక్క ప్రధాన రకాలు ఏమిటి! వ్యవసాయ వ్యవస్థలు విస్తృతంగా మారుతూ ఉంటాయి, అయితే ప్రధాన రకాలు జీవనాధార వ్యవసాయం, వాణిజ్య వ్యవసాయం, స్థిరమైన వ్యవసాయం, సాంప్రదాయ వ్యవసాయం ,పారిశ్రామిక వ్యవసాయం.
వాతావరణ మార్పు వ్యవసాయ వ్యవస్థలను ఎలా ప్రభావితం చేస్తుంది?
వాతావరణ మార్పు అనూహ్య వాతావరణానికి దారి తీస్తుంది, పంట దిగుబడి మరియు పశువుల ఆరోగ్యాన్ని ప్రభావితం చేస్తుంది. ఈ ప్రభావాలను తగ్గించడానికి అనుసరణ వ్యూహాలు స్థిరమైన అభ్యాసాలు కీలకమైనవి.వేగంగా మారుతున్న ప్రపంచంలో వ్యవసాయం భవిష్యత్తు ఏమిటి! వ్యవసాయం యొక్క భవిష్యత్తు స్థిరత్వం ఆవిష్కరణలలో ఉంది. మన గ్రహాన్ని సంరక్షించుకుంటూ ఆహారం కోసం పెరుగుతున్న డిమాండ్‌ను తీర్చడానికి మనం పర్యావరణ అనుకూలపద్ధతులను,అనుసరించాలి ,సాంకేతికతను ఉపయోగించుకోవాలి.వ్యవసాయంలో జీవవైవిధ్యం ఎందుకు ముఖ్యమైనది? జీవవైవిధ్యం పర్యావరణ వ్యవస్థ స్థిరత్వం మరియు స్థితిస్థాపకతను నిర్వహించడానికి సహాయపడుతుంది. ఇది పంట దిగుబడిని పెంచుతుంది, తెగులు నియంత్రణను మెరుగుపరుస్తుంది మరియు నేల ఆరోగ్యాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది.స్థిరమైన వ్యవసాయానికి వ్యక్తులు ఎలా మద్దతు ఇవ్వగలరు !స్థిరంగా ఉత్పత్తి చేయబడిన ఆహారాలను ఎంచుకోవడం, ఆహార వ్యర్థాలను తగ్గించడం , స్థానిక రైతుల మార్కెట్‌లకు మద్దతు ఇవ్వడం ద్వారా వినియోగదారులు వైవిధ్యం చూపగలరు.నేటికీ వాడుకలో ఉన్న పురాతన వ్యవసాయ పద్ధతులకు కొన్ని ఉదాహరణలు ఏమిటి? హిమాలయాలలో టెర్రస్ వ్యవసాయం చేయబడేది.పారిశ్రామిక వ్యవసాయం అనేది ఆధునిక వ్యవసాయం యొక్క ఒక రూపం , ఇది పంటలు జంతువుల పారిశ్రామిక ఉత్పత్తి , గుడ్లు లేదా పాలు వంటి జంతు ఉత్పత్తులను సూచిస్తుంది . పారిశ్రామిక వ్యవసాయం యొక్క పద్ధతులలో వ్యవసాయ యంత్రాలు , వ్యవసాయ పద్ధతులు, జన్యు సాంకేతికత , ఉత్పత్తిలో స్థాయి ఆర్థిక వ్యవస్థలను సాధించే పద్ధతులు , వినియోగం కోసం కొత్త మార్కెట్ల సృష్టి, జన్యు సమాచారానికి పేటెంట్ రక్షణను ఉపయోగించడం , ప్రపంచ వాణిజ్యం ఉన్నాయి . ఈ పద్ధతులు అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో విస్తృతంగా ఉన్నాయి , ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఎక్కువగా ప్రబలంగా ఉన్నాయి. సూపర్ మార్కెట్లలో లభించే మాంసం , పాల ఉత్పత్తులు , గుడ్లు , పండ్లు కూరగాయలు చాలా వరకు ఈ విధంగా ఉత్పత్తి చేయబడతాయి.
3.మారుతున్న వ్యవసాయం:వ్యవసాయాన్ని మార్చడం , పంట భ్రమణానికి భిన్నంగా ప్లాట్ (క్షేత్ర) భ్రమణం ద్వారా నేల సంతానోత్పత్తిని కాపాడే సాగు విధానం . వ్యవసాయాన్ని మార్చడంలో ఒక ప్లాట్లు క్లియర్ చేయబడి, తక్కువ కాలం పాటు సాగు చేయబడతాయి ; అప్పుడు అది వదిలివేయబడుతుంది , దాని సహజ వృక్షసంపదకు తిరిగి రావడానికి అనుమతించబడుతుంది, అయితే సాగుదారుడు మరొక ప్లాట్‌కు వెళతాడు. నేల అలసిపోయిన సంకేతాలను చూపినప్పుడు లేదా సాధారణంగా పొలంలో కలుపు మొక్కలు ఆక్రమించబడినప్పుడు సాగు కాలం సాధారణంగా నిలిపివేయబడుతుంది. పొలాన్ని సాగు చేసే సమయం సాధారణంగా భూమిని బీడుగా ఉంచడం ద్వారా పునరుత్పత్తికి అనుమతించబడిన కాలం కంటే తక్కువగా ఉంటుంది.వ్యవసాయాన్ని మార్చే ఒక భూ-క్లియరింగ్ విధానం స్లాష్-అండ్-బర్న్ పద్ధతి, ఇది నిలబడి ఉన్న వృక్షసంపదను నరికి కాల్చిన తర్వాత పొలంలో స్టంప్‌లు, పెద్ద చెట్లను మాత్రమే వదిలివేస్తుంది, దాని బూడిద నేలను సుసంపన్నం చేస్తుంది. క్లియర్ చేసిన తర్వాత భూమిని సాగు చేయడం సాధారణంగా గొఱ్ఱె లేదా తవ్వే కర్రతో చేయబడుతుంది నాగలి ద్వారా కాదు .ఉష్ణమండల ప్రాంతాల అటవీ భూముల సంతానోత్పత్తిని క్షీణింపజేస్తున్నందున వ్యవసాయాన్ని మార్చడం తరచుగా సూత్రప్రాయంగా దాడి చేయబడింది. ఏదేమైనప్పటికీ, వ్యవసాయాన్ని మార్చడం అనేది భూసార పరిరక్షణ , ఎరువుల వాడకం యొక్క అధునాతన సాంకేతికతలు లేకుండా, అదే క్షేత్రంలో దీర్ఘకాలిక, నిరంతర సాగు, భూమి యొక్క సంతానోత్పత్తికి చాలా హానికరమైన ప్రాంతాలలో ఉష్ణమండల నేల పరిస్థితులకు అనుగుణంగా ఉంటుంది. అటువంటి వాతావరణంలో పొలాన్ని కొద్ది కాలం పాటు సాగు చేసి , నేల పూర్తిగా పోషకాలతో ఎప్పుడు సమృద్ధిగా ఉండాల్సిన అవసరం ఉంది. అయితే ప్రస్తుత పరిస్థితులలో సహజ ఎరువులను వాడే పరిస్థితుల్లో రైతులు లేరు. కేవలం రసాయనక ఎరువులు పురుగు మందులు వాడి వ్యవసాయం చేస్తున్నారు. దీనివల్ల భూమి తన భూసారాన్ని కోల్పోయి నాణ్యమైన పంటలు దిగుబడి అందించలేక పోతుంది.1960 వచ్చిన హరిత విప్లవం వ్యవసాయ రంగంలో ఒక విప్లవాత్మకమైందని చెప్పవచ్చు. సాధారణ దిగుబడి స్థాయి నుండి అత్యధికంగా దిగుబడి సాధించే దిశగా వ్యవసాయంలో అనేక మార్పులు చోటుచేసుకున్నాయి. ముఖ్యంగా అధిక దిగుబడి నిచ్చే పంటల రకాలు అందుబాటులోనికి వచ్చాయి. దీనికి తోడుగా యూరియా అందుబాటులోనికి రావడం వ్యవసాయంలో పత్ర వ్యవసాయం దర్శనమిచ్చింది. ప్రస్తుతం దేశ జనాభా 142 కోట్లకు జనాభా చేరుకుంది. ప్రపంచంలోనే అత్యధిక జనాభా కలిగిన దేశంగా భారతదేశ మొదటి స్థానంలో ఉంది. ఇంతమంది జనాభాకు ఆహారాన్ని అందించాలంటే వ్యవసాయంలో విప్లమాత్మకమైన మార్పులు చోటు చేసుకుంటేనే తప్ప ఆశించిన స్థాయిలో వ్యవసాయ ఉత్పత్తులు పెంచలేమని చెప్పవచ్చు. ఇప్పటికే రైతులు వ్యవసాయం గిట్టుబాటు గాక తమ భూమి నుండి పక్కకు జరుగుతున్నారు. రెండవది సాగు భూమి అంత స్థిరాస్తి( రియల్ ఎస్టేట్) భూములుగా మారిపోతున్నాయి. ఇప్పటికే 35% భూమి రియల్ ఎస్టేట్ రంగానికి పోయింది.10 శాతం మంది రైతులు తమ వ్యవసాయాన్ని వదిలేసి ఇతర రంగాలకు మారినారు. ఉన్న కొద్దిపాటి వ్యవసాయ భూమి, రైతులు పూర్తిగా తన సాంప్రదాయక వ్యవసాయ విధానాన్ని వదిలేసి అడ్డమీది కూలిగా మారకముందే వ్యవసాయాన్ని రక్షించుకోవాల్సిన అవసరం ఉంది. ఇప్పటికే ప్రపంచ వ్యాప్తంగా రైతులు గిట్టుబాటు గాక ఉద్యమాలు చేస్తున్నారు ఢిల్లీ పరిసర ప్రాంతాలలో ఫిబ్రవరి 12, 2024 రోజున పార్లమెంటు ముట్టడికి దేశ రైతులందరూ మూకుమ్మడిగా ఆందోళన కార్యక్రమానికి పిలుపునిచ్చిన విషయం తెలిసిందే. గతంలో 2021 లో తీసుకువచ్చిన మూడు వ్యవసాయ నల్ల చట్టాలను వ్యతిరేకంగా సంవత్సర కాలం పాటు ఢిల్లీ పరిసర ప్రాంతాలలో ఆందోళన చేయగా 750 మంది రైతులు ఆత్మ బలిదానం చేశారు.2022లో కేంద్ర ప్రభుత్వం ఈ మూడు నెలల చట్టాలను రద్దు చేస్తున్నట్లు ప్రధానమంత్రి స్వయంగా పార్లమెంటులో ప్రకటించడం జరిగింది. అయితే రద్దు చేసే కార్యక్రమాన్ని శ్రీకారం చుట్టిన కేంద్ర ప్రభుత్వం రైతులకు గిట్టుబాటు ధర కల్పించే విధంగా చట్టాన్ని చేయకపోవడం నిరసనగా ఢిల్లీ పంజాబ్ హర్యానా ఉత్తర ప్రదేశ్ రాజస్థాన్ తదితర ప్రాంతాల రైతులే కాకుండా దేశవ్యాప్తంగా రైతు సంఘాలు రైతులు పాల్గొని ఉద్యమాలు ఉధృతం చేసే దిశగా పయనిస్తున్నాయి. కేవలం భారతదేశంలోనే కాకుండా ప్రపంచవ్యాప్తంగా రైతాంగ ఉద్యమాలు మళ్లీ ఊపందుకున్నాయి. పెట్టుబడి, ఆరుకాలం కష్టించి పండించిన పంట గిట్టుబాటు లేక రైతులు తమ పొలాల్లోని తుమ్మ చెట్టుకు ఉరివేసుకొని ఆత్మహత్యకు పాల్పడుతున్న సంఘటనలు కోకోనలు.
4.భారతదేశంలో రైతు ఆత్మహత్యలు అనేది 1970ల నుండి రైతులు ఆత్మహత్యల ద్వారా చనిపోతున్న జాతీయ విపత్తును సూచిస్తుంది , వారు ఎక్కువగా ప్రైవేట్ భూస్వాములు ,బ్యాంకుల నుండి తీసుకున్న రుణాలను తిరిగి చెల్లించలేకపోవడం వల్ల . 2014 మరియు 2020 మధ్య 6 సంవత్సరాలలో రైతుల ఆత్మహత్యల సంఘటనలు ఎక్కువగా ఉన్నాయని ఎన్‌సిఆర్‌బి డేటా చూపిస్తుంది. 2014లో 5,600 మంది రైతులు ఆత్మహత్యలతో మరణించగా, 2020లో 5,500 మంది రైతులు ఆత్మహత్యలతో మరణించారు. వ్యవసాయ కూలీలను 2020 సంఖ్యతో కలిపితే, ఆత్మహత్యల సంఖ్య 10,600కి పెరిగింది. నేషనల్ క్రైమ్ రికార్డ్స్ బ్యూరో ఆఫ్ ఇండియా నివేదిక ప్రకారం 1995 మరియు 2014 మధ్య మొత్తం 296,438 మంది భారతీయ రైతులు ఆత్మహత్యల ద్వారా మరణించారు. వీరిలో 60,750 రైతు ఆత్మహత్యలు 1995 నుండి మహారాష్ట్ర రాష్ట్రంలో , మిగిలినవి ఒడిశా , తెలంగాణాలో జరిగాయి . ఆంధ్రప్రదేశ్ , మధ్యప్రదేశ్ , గుజరాత్ ఛత్తీస్‌గఢ్ , ఆర్థిక , ప్రవేశ నిబంధనలన్నీ వదులుగా ఉన్న రాష్ట్రాలు.అంతకుముందు, ప్రభుత్వాలు 2014లో 5,650 మంది రైతుల ఆత్మహత్యల నుండి 2004లో అత్యధికంగా 18,241 మంది రైతు ఆత్మహత్యల వరకు వివిధ గణాంకాలను నివేదించాయి . భారతదేశంలో రైతు ఆత్మహత్యల రేటు 100,000 మొత్తం జనాభాకు 1.4 , 1.8 మధ్య ఉంది, 2005 వరకు 10 సంవత్సరాల కాలంలో. అయితే, 2017 , 2018 గణాంకాలు సగటున రోజుకు 10 కంటే ఎక్కువ ఆత్మహత్యలు లేదా 5760 ఆత్మహత్యలను చూపించాయి. సంవత్సరం. రాష్ట్రాలు రైతుల ఆత్మహత్యల డేటాను తారుమారు చేస్తున్నాయని ఆరోపణలు ఉన్నాయి, అందువల్ల వాస్తవ గణాంకాలు మరింత ఎక్కువగా ఉండవచ్చు.
భారతదేశం వ్యవసాయాధారిత దేశం, దాదాపు 70% మంది ప్రజలు ప్రత్యక్షంగా లేదా పరోక్షంగా వ్యవసాయంపై ఆధారపడి ఉన్నారు. 2017లో భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలో వ్యవసాయం 15.4% వాటాను కలిగి ఉంది. 2020లో మొత్తం కార్మికులలో 41.49% వ్యవసాయంతో ముడిపడి ఉంది. భారతదేశంలో జరిగిన మొత్తం ఆత్మహత్యలలో 11.2% రైతుల ఆత్మహత్యలు. రైతు వ్యతిరేక చట్టాలు, అధిక రుణ భారాలు, పేద ప్రభుత్వ విధానాలు, సబ్సిడీలలో అవినీతి, పంట వైఫల్యం, మానసిక ఆరోగ్యం , వ్యక్తిగత సమస్యలు కుటుంబ సమస్యలు వంటి రైతు ఆత్మహత్యలకు కార్యకర్తలు పండితులు అనేక వివాదాస్పద కారణాలను అందించారు . రైతుల ఆదాయం 30 శాతం పెరిగింది, అయితే 2013 మరియు 2019 మధ్య వారి అప్పులు దాదాపు 58 శాతం పెరిగాయి. ఫలితంగా, రైతుల రుణాలు వారి వార్షిక ఆదాయంలో 13 శాతం పాయింట్లు పెరిగాయని తాజా గణాంకాలు వెల్లడించాయి. స్టాటిస్టిక్స్ ప్రోగ్రామ్ ఇంప్లిమెంటేషన్ మంత్రిత్వ శాఖ. వెల్లడించిన వివరాలు. ఇప్పటికైనా ప్రభుత్వాలు వ్యవసాయ రంగానికి చేయూతను అందించి ఆదుకోవలసిన బాధ్యత కేంద్ర రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలపై ఉంది.
డాక్టర్. రక్కిరెడ్డి ఆదిరెడ్డి
పబ్లిక్ రిలేషన్ ఆఫీసర్( పి ఆర్ ఓ)
కాకతీయ విశ్వవిద్యాలయం