World Desertification Day: ఎడారీకరణ, కరువును నివారించలేమా?

ఎడారీకరణ, కరువును ఎదుర్కోవడానికి 1995 నుండి ప్రతి సంవత్సరం జూన్ 17న ప్రపంచ దినోత్సవం అనేది ఐక్యరాజ్యసమితి జరుపుతుంది. దీని ఉద్దేశ్యం ఎడారీకరణ, కరువు ఉనికి గురించి అవగాహన పెంచడం, ఎడారీకరణను నిరోధించడం మరియు కరువు నుండి కోలుకోవడం వంటి పద్ధతులను వ్యాప్తి చేయడం. ఎడారీకరణ, భూమి క్షీణత, కరువు అనేది మన ప్రస్తుత కాలంలోని అత్యంత ముఖ్యమైన పర్యావరణ సవాళ్లలో ఒకటి. ప్రపంచవ్యాప్తంగా మొత్తం భూభాగంలో 40 శాతం వరకు ఇప్పటికే క్షీణించినట్లు పరిగణించబడుతున్నది. వాతావరణ మార్పుల కారణంగా పెరుగుతున్న అస్థిరమైన, విపరీతమైన వాతావరణ నమూనాల ద్వారా ఎడారీకరణ, కరువు మరింత అధ్వాన్నము గా తయారవుతున్నాయి, దీని వలన ప్రతి సంవత్సరం పది లక్షల మంది ప్రజలు స్థానభ్రంశం చెందే ప్రమాదం ఉంది. ఎడారీకరణ, కరువును ఎదుర్కోవడానికి 2024 ప్రపంచ దినోత్సవం యొక్క నినాదం “భూమి కోసం ఐక్యత, మన వారసత్వం. మన భవిష్యత్తు”. ప్రపంచవ్యాప్తంగా బిలియన్ల మంది ప్రజల స్థిరత్వం, శ్రేయస్సును నిర్ధారించడంలో భూమి సారథ్యం యొక్క భవిష్యత్తు పాత్రను తెలియ చేస్తుంది.
‘వాతావరణ వైవిధ్యాలు’, ‘మానవ కార్యకలాపాలు’ ఎడారీకరణకు రెండు ప్రధాన కారణాలుగా పరిగణించవచ్చు. ఇతర కారణాలుగా ఎక్కువ ఇంధన కలపను తీసుకోవడం ద్వారా సహజ వృక్షసంపదను తొలగించడం, హాని కలిగించే పర్యావరణ వ్యవస్థలలో వ్యవసాయ కార్యకలాపాలు. ఎడారీకరణకు దోహదపడే మానవ కార్యకలాపాలలో వ్యవసాయ భూముల విస్తరణ, తీవ్ర వినియోగం, పేలవమైన నీటిపారుదల పద్ధతులు, అటవీ నిర్మూలన, అతిగా మేపడం వంటివి ఉన్నాయి. ఈ నిలకడలేని భూమి, దాని నేల రసాయన శాస్త్రం మరియు హైడ్రాలజీని మార్చడం ద్వారా భూమిపై అపారమైన ఒత్తిడిని కలిగిస్తుంది. సాధారణంగా వృక్షసంపద తగ్గింపు అటవీ నిర్మూలన అనేది ఒక ప్రాంతం ఎడారిగా మారడానికి దారితీసే ప్రధాన విధానాలు. ఎడారీకరణ ఉదాహరణలుగా నేల కోత, జంతువులచే అతిగా మేపబడి పొడిగా మారేభూమి.
ఎడారీకరణ హాట్‌స్పాట్‌లలో ఉత్తర ఆఫ్రికా, ఆగ్నేయాసియా (మధ్యప్రాచ్యం, భారతదేశం మరియు చైనాతో సహా), ఆస్ట్రేలియా, లాటిన్ అమెరికా (మధ్య మరియు దక్షిణ అమెరికాలు, ప్లస్ మెక్సికో) ఉన్నాయి. వీటిలో, ఆఫ్రికా, ఆసియా అత్యధిక ముప్పును ఎదుర్కొంటున్నాయి, ఎందుకంటే వారి భూములలో ఎక్కువ భాగం పొడి భూములు. బొలీవియా, చిలీ, ఈక్వెడార్, పెరూలలో 27 నుండి 43% భూభాగాలు ఎడారీకరణ కారణంగా ప్రమాదంలో ఉన్నాయి. అర్జెంటీనా, మెక్సికో, పరాగ్వేలలో సగానికి పైగా భూభాగం ఎడారీకరణ వల్ల క్షీణించి వ్యవసాయానికి ఉపయోగించబడదు. 2020లో కరువుతో ఎక్కువ ప్రమాదం ఉన్న దేశం సోమాలియా. జింబాబ్వే, జిబౌటీ, దక్షిణాఫ్రికాతో సహా ఆఫ్రికాలో చాలా ప్రమాదం ఉన్న దేశాలు ఉన్నాయి. కరువు వల్ల నీటి పరిమాణం, నాణ్యత తగ్గడం, అనారోగ్యం లేదా వ్యాధుల సంభవం పెరగడం, మరణాల రేటు పెరగడం మరియు జీవనోపాధికి సవాలుగా ఉన్నందున ప్రతికూల మానసిక ఆరోగ్య ఫలితాలు ఉన్నాయి. అధిక ఆహార ధరలు, నీటి లభ్యత, భూమి కోసం హింసాత్మక సంఘర్షణలు, వలసలు, పెరుగుతున్న పేదరికం, సుదూర ప్రాంతాల నుండి వచ్చే గాలి-ఎగిరే దుమ్ము రేణువుల నుండి కాలుష్యం, మనం మన గ్రహాన్ని ఎక్కువగా వినియోగించుకునేలా చేస్తే ఎడారీకరణ పరిణామాలు కావచ్చు.
భారతదేశం నైరుతి రుతుపవనాలు బలహీనంగా ఉన్నప్పుడు కరువును ఎదుర్కొంటుంది. బలహీనమైన రుతుపవనాలు సరైన వర్షపాతం లేకపోవడం వల్ల కరువు ఏర్పడుతుంది. రుతుపవనాలు ఆలస్యంగా రావడం లేదా ముందుగానే బయలుదేరడం వల్ల కూడా కరువులు ఏర్పడతాయి. భారతదేశం దాదాపు 32% భూమి క్షీణతలో ఉంది. 25% ఎడారీకరణకు గురవుతోంది. వర్షాకాలంలో దీర్ఘకాలిక రుతుపవన విరామాల యొక్క మరొక పరిణామం కరువు. జార్ఖండ్, రాజస్థాన్, ఢిల్లీ, గుజరాత్ మరియు గోవాలలో 50% కంటే ఎక్కువ విస్తీర్ణం ఎడారీకరణ/భూక్షీణత కింద ఉంది. కేరళ, అస్సాం, మిజోరాం, హర్యానా, బీహార్, ఉత్తరప్రదేశ్, పంజాబ్ మరియు అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లలో 10% కంటే తక్కువ విస్తీర్ణంలో ఎడారీకరణ/భూమి క్షీణత ఉంది. దేశంలో అధోకరణం చెందుతున్న అత్యధిక భూభాగాల జాబితాలో రాజస్థాన్ 6.46 శాతంతో అగ్రస్థానంలో ఉండగా, మహారాష్ట్ర (4.35 శాతం), గుజరాత్ (3.12 శాతం), లడఖ్ (2.16 శాతం) తర్వాతి స్థానాల్లో ఉన్నాయి. భారతదేశంలో ఎడారీకరణ శాఖ అంతర్గత-మంత్రిత్వ సమన్వయాన్ని బలోపేతం చేయడానికి, శాస్త్రీయ, సాంకేతిక సామర్థ్యాన్ని పెంపొందించడానికి, విభిన్న వాటాదారుల సమూహాలను ఏకతాటిపైకి తీసుకురావడం ద్వారా విజ్ఞాన భాగస్వామ్యాన్ని సులభతరం చేయడానికి చర్యలు తీసుకుంటుంది, ఇది ఎడారీకరణను ఎదుర్కోవడానికి మరియు కరువు ప్రభావాలను తగ్గించడానికి కార్యకలాపాలను చేపట్టడానికి పునాది వేస్తుంది.
ఎడారీకరణను ఎదుర్కోవడానికి స్థిరమైన భూ-నిర్వహణ పద్ధతులను అమలు చేయడం, అడవుల పెంపకం, అటవీ నిర్మూలన కార్యక్రమాల నియంత్రణ , సమర్థవంతమైన నీటి సంరక్షణ, నిర్వహణ వ్యూహాలు, సీడ్ బ్యాంకులను ఏర్పాటు చేయడం, జీవ జాతులను తిరిగి ప్రవేశపెట్టడం, టెర్రేసింగ్ ద్వారా కోతను ఎదుర్కోవడం, చెట్లను నాటడం, నేలను సుసంపన్నం చేయడం వంటి చర్యలు తీసుకోవాలి. అదనంగా బయోలాజికల్ ప్లాంటేషన్, ఎడారి-ఒయాసిస్ రక్షణ వ్యవస్థను మెరుగుపరచడం, రీప్లాంటేషన్, సస్యశ్యామలం చేయడం, సహజ ఎడారి అడవులు వంటి సంక్లిష్టమైన ఇంజనీరింగ్ విధానంలు అవసరం. ప్రభుత్వాలు, సంఘాలు వ్యక్తులు ఎడారీకరణ పర్యవసానాలను పరిష్కరించడానికి సాధ్యమైనంతవరకు చర్యలు తీసుకోవాలి.
డాక్టర్. పి.ఎస్. చారి
8309082823