Paradoxes of human society : ఒక రాకెట్ నింగిలోకి దూసుకెళ్లే ముందు, తెల్లకోట్లు ధరించిన శాస్త్రవేత్తలు దాని నమూనా ముందు కొబ్బరికాయ కొట్టడం చూశారా? అత్యాధునిక విజువల్ ఎఫెక్ట్స్‌తో, సైన్స్ సహాయంతో దేవుళ్ళ అద్భుత శక్తులను వెండితెరపై చూసి పులకించిపోయామా? ప్లాస్టిక్ సీసాతో పర్యావరణానికి ముప్పని తెలిసి కూడా, దాహం తీరాక దాన్ని నిర్లక్ష్యంగా పారేసి, ఆ తర్వాత మన నగరాలు వరదల్లో మునిగితే ప్రభుత్వాన్ని నిందించామా? ఓటు అమ్ముడుపోకూడదని తెలిసీ, మన కులం వాడనో, కాస్త డబ్బులిచ్చాడనో ఓ అవినీతిపరుడికి అధికారం కట్టబెట్టి, ఆ తర్వాత సుపరిపాలన కోసం రోడ్లపై ధర్నాలు చేశామా?

ఈ ప్రశ్నలకు మీ సమాధానం ‘అవును’ అయితే, మనమందరం ఒక తీవ్రమైన, ప్రమాదకరమైన జబ్బుతో బాధపడుతున్నట్లే. ఆ జబ్బే “మేధోపరమైన నిజాయితీ లేకపోవడం” (Intellectual Dishonesty). ఇది మన సమాజపు పునాదులను నిశ్శబ్దంగా తొలిచేస్తున్న ఓ కేన్సర్. మన దేశాన్ని పట్టిపీడిస్తున్న ఆకలి, నిరక్షరాస్యత, అవినీతి వంటి ఎన్నో భయంకరమైన సామాజిక రుగ్మతలకు కనిపించని అసలు కారణం ఇదే. మనకు సత్యం తెలుసు, కానీ సౌకర్యం కోసం, సంప్రదాయం పేరుతో, స్వార్థం కోసం ఆ సత్యాన్ని చూడనట్లు నటిస్తాం. మన చర్యలకు, మన జ్ఞానానికి మధ్య ఉన్న ఈ అగాధమే మన జాతీయ విషాదం. ఈ ఆత్మవంచన అనే అద్దంలో మన స్వరూపాన్ని మనం చూసుకునే ధైర్యం చేయనంత కాలం, మనం అభివృద్ధి చెందిన దేశంగా మారే కల కేవలం కలే అవుతుంది. ఈ మేధో దౌర్భాగ్యంపై ఒక లోతైన విశ్లేషణ చేద్దాం.

మేధోపరమైన నిజాయితీ లోపం: మన అస్తిత్వ సంక్షోభం : “మేధోపరమైన నిజాయితీ లోపం” అంటే జ్ఞానం లేకపోవడం కాదు, ఉన్న జ్ఞానాన్ని ఉద్దేశపూర్వకంగా తిరస్కరించడం. సత్యం తెలిసి కూడా, దానికి వ్యతిరేకంగా ప్రవర్తించడం. ఇది మన సమాజంలో ఓ సాంక్రమిక వ్యాధిలా వ్యాపించింది. వైద్యుడికి రోగానికి సరైన మందు తెలిసి కూడా, లాభం కోసం నకిలీ మందు ఇచ్చినట్లే, మన సమాజం కూడా తనకు తెలిసిన నైతిక సత్యాలను పక్కనపెట్టి, సామాజిక సౌకర్యం, అహంకారం అనే నకిలీ మందులతో తనను తాను మోసం చేసుకుంటోంది.
“To know and not to act is a form of cowardice.” – Confucius
(“తెలిసి కూడా ఆచరించకపోవడం ఒక రకమైన పిరికితనం.” – కన్ఫ్యూషియస్)

సైన్స్-సంప్రదాయం: మన అతిపెద్ద వైరుధ్యం : భారతదేశం ఒకే సమయంలో రెండు శతాబ్దాలలో జీవిస్తున్న దేశం. ఒకవైపు మన ఇస్రో శాస్త్రవేత్తలు చంద్రుడిపై, సూర్యుడిపై పరిశోధనలు చేస్తూ ప్రపంచాన్ని అబ్బురపరుస్తుంటే, మరోవైపు అదే శాస్త్రవేత్తలు ప్రయోగం విజయవంతం కావాలని గ్రహాలకు పూజలు చేయడం మనకు కనిపిస్తుంది. ఇది వ్యక్తిగత విశ్వాసం అని కొట్టిపారేయొచ్చు. కానీ, శాస్త్రీయ దృక్పథాన్ని నిర్మించాల్సిన ఒక జాతీయ సంస్థే ఇలాంటి సంకేతాలను పంపడం, మన మేధోపరమైన ద్వంద్వ నీతికి నిలువుటద్దం. మనం సైన్స్‌ను ఒక పరికరంగా వాడుకుంటున్నామే తప్ప, ఒక ఆలోచనా విధానంగా స్వీకరించడం లేదు.

“Science is not only a body of knowledge, but a way of thinking.” – Carl Sagan
(“సైన్స్ అనేది కేవలం విజ్ఞాన రాశి మాత్రమే కాదు, అదొక ఆలోచనా విధానం.” – కార్ల్ సాగన్)

సాగన్ చెప్పినట్లు, ఆ ఆలోచనా విధానాన్ని మనం మన సామాజిక జీవితంలోకి తీసుకురావడంలో ఘోరంగా విఫలమవుతున్నాం. మనకు కావలసినప్పుడు యాంటీబయాటిక్స్ వాడతాం (సైన్స్), కానీ జబ్బు చేస్తే దేవుడి శాపం అని నమ్ముతాం (మూఢత్వం). స్మార్ట్‌ఫోన్లలో ప్రపంచాన్ని చుట్టేస్తాం (టెక్నాలజీ), కానీ పిల్లి ఎదురొస్తే ప్రయాణం ఆపేస్తాం (విశ్వాసం). ఈ వైరుధ్యం మనల్ని ముందుకు నడిపించదు, వెనక్కి లాగుతుంది.
ఇక మన సినిమా పరిశ్రమను చూడండి. కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్స్, వీఎఫ్ఎక్స్ వంటి అత్యాధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించి, మానవాతీత శక్తులున్న దేవుళ్ళ కథలను, వారి మహిమలను అత్యంత ప్రభావవంతంగా చూపిస్తున్నారు. అంటే, సైన్స్ సహాయంతోనే సైన్స్‌కు విరుద్ధమైన నమ్మకాలను బలంగా ప్రజల్లోకి చొప్పిస్తున్నారు. ఇది మేధోపరమైన నిజాయితీ లోపానికి పరాకాష్ట. ప్రజల భక్తిని వ్యాపారంగా మార్చే ఈ క్రమంలో, హేతుబద్ధమైన ఆలోచనను మనం బలిపెడుతున్నాం. నెహ్రూ కలలుగన్న “శాస్త్రీయ దృక్పథం” (Scientific Temper) అనేది కేవలం రాజ్యాంగంలోని ఒక పదంగా మిగిలిపోయింది.

“The future belongs to science and those who make friends with science.” – Jawaharlal Nehru
(“భవిష్యత్తు సైన్స్‌ది, సైన్స్‌తో స్నేహం చేసేవారిది.” – జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ)

మనం సైన్స్‌తో స్నేహం చేస్తున్నామా లేక మన అవసరాలకు దాన్ని వాడుకుని వదిలేస్తున్నామా? మనల్ని మనం ప్రశ్నించుకోవాలి.

పర్యావరణ విధ్వంసం: తెలిసి చేస్తున్న చారిత్రక తప్పిదం : మన మేధో దౌర్బల్యానికి మరో ప్రత్యక్ష సాక్ష్యం పర్యావరణం పట్ల మన ప్రవర్తన. ప్లాస్టిక్ భూమిలో కలవడానికి వందల ఏళ్లు పడుతుందని మనందరికీ తెలుసు. ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల వల్ల మురుగు కాలువలు మూసుకుపోయి నగరాలు ముంపునకు గురవుతున్నాయని మనకు తెలుసు. ఈ జ్ఞానం ఉన్నప్పటికీ, మనం దాహం వేసినప్పుడు రూ.20 పెట్టి మంచినీళ్ల సీసా కొంటాం, నీళ్లు తాగి ఆ ఖాళీ సీసాను నిర్లక్ష్యంగా రోడ్డు పక్కన పడేస్తాం. ఆ ఒక్క సీసా ఏం చేస్తుందని మనకు మనమే సర్దిచెప్పుకుంటాం. కానీ, మనలాగే లక్షలాది మంది అదే పనిచేస్తున్నారనే సత్యాన్ని సౌకర్యవంతంగా మరచిపోతాం.

ఆ తర్వాత, ఒక చిన్నపాటి వర్షానికే మన నగరాలు చెరువులను తలపించినప్పుడు, మనం మురుగునీటిలో నడుస్తూ, “ప్రభుత్వం ఏం చేస్తోంది? మున్సిపాలిటీ అధికారులు నిద్రపోతున్నారా?” అని గర్జిస్తాం. ఆ ముంపునకు కారణమైన లక్షలాది ప్లాస్టిక్ సీసాలలో మనది కూడా ఒకటి ఉందన్న నిజాన్ని మనం అంగీకరించం. ఇది మేధోపరమైన నిజాయితీ లోపం కాదా? సమస్యకు కారణంలో మనమూ భాగస్వాములమేనని ఒప్పుకునే ధైర్యం మనకు లేదు.

“The Earth provides enough to satisfy every man’s needs, but not every man’s greed.” – Mahatma Gandhi
(“భూమి ప్రతి మనిషి అవసరాలను తీర్చగలదు, కానీ ప్రతి మనిషి దురాశను కాదు.” – మహాత్మా గాంధీ)

గాంధీజీ చెప్పినట్లు, మన అవసరాలు అత్యాశలుగా మారినప్పుడు, మన చర్యలకు, మన జ్ఞానానికి మధ్య సంబంధం తెగిపోతుంది. వాతావరణ మార్పులపై గంటల తరబడి మాట్లాడతాం, సోషల్ మీడియాలో పోస్టులు పెడతాం, కానీ మన జీవనశైలిని మార్చుకోం. ఇది ఆత్మవంచన తప్ప మరొకటి కాదు.

అవినీతి రాజకీయాలు: మన ఓటుతో మన గోతిని తవ్వుకోవడం : ప్రజాస్వామ్యంలో ఓటు ఒక వజ్రాయుధం అని మన పాఠ్యపుస్తకాలు చెబుతాయి. మంచి నాయకుడిని ఎన్నుకుంటేనే దేశం అభివృద్ధి చెందుతుందని మనకు తెలుసు. అవినీతి సమాజానికి పెను భూతం అని మనకు తెలుసు. ఇంత స్పష్టమైన జ్ఞానం ఉన్నప్పటికీ, ఎన్నికలు రాగానే మన ఆలోచనలు కులం, మతం, ప్రాంతం, డబ్బు, మద్యం చుట్టూ తిరుగుతాయి.

“అభ్యర్థి అవినీతిపరుడైనా పర్వాలేదు, మన కులం వాడు” అని ఒకరు, “అతను రాష్ట్రాన్ని దోచుకున్నా సరే, మన మతం వాడు” అని మరొకరు, “ఐదేళ్లలో ఒక్కసారి ఇచ్చే కాసుల కోసం మన భవిష్యత్తును తాకట్టు పెడదాం” అని ఇంకొకరు… ఇలాంటి ఆలోచనలతోనే మనం ఓటు వేస్తున్నాం. మనం ఎన్నుకున్న నాయకుడు అవినీతిపరుడని మనకు ముందే తెలుసు. అయినా మనమే అతనికి అధికారం కట్టబెడతాం.

ఆ తర్వాత, అతను ప్రజాధనాన్ని దోచుకుంటుంటే, రోడ్లు అధ్వాన్నంగా ఉంటే, ఉద్యోగాలివ్వకపోతే, మనమే రోడ్లెక్కి నిరసనలు తెలుపుతాం. “ప్రభుత్వం మారాలి, పాలన మారాలి” అని నినదిస్తాం. మన చేతులతో మనం ఎన్నుకున్న సమస్యపై మనమే పోరాడటం ఎంత పెద్ద మేధోపరమైన మోసం? మనం చేసిన తప్పును అంగీకరించకుండా, నిందను ఇతరులపైకి నెట్టేస్తాం.

“One of the penalties for refusing to participate in politics is that you end up being governed by your inferiors.” – Plato
(“రాజకీయాల్లో పాల్గొనడానికి నిరాకరించినందుకు విధించబడే శిక్షలలో ఒకటి, మీకన్నా తక్కువ స్థాయి వారు మిమ్మల్ని పాలించడం.” – ప్లేటో)

మనం రాజకీయాల్లో పాల్గొంటున్నాం, కానీ మేధోపరమైన నిజాయితీతో కాదు. అందుకే మనకన్నా అనర్హులు మనల్ని పాలిస్తున్నారు.

సామాజిక రుగ్మతలు: కట్నం అనే కపట నాటకం : వరకట్నం తీసుకోవడం, ఇవ్వడం చట్టరీత్యా నేరమని, సామాజికంగా తప్పని మనందరికీ తెలుసు. ఉన్నత విద్యావంతులు, సమాజంలో పెద్దమనుషులుగా చలామణి అయ్యేవారు కూడా తమ ఇళ్లలో పెళ్లిళ్లు వచ్చినప్పుడు “మేమేమీ అడగలేదు, వాళ్లే ఇచ్చుకున్నారు” లేదా “మా అబ్బాయి స్థాయికి ఇది తక్కువే” అని సర్దిచెప్పుకుంటారు. బహిరంగ సభల్లో వరకట్నానికి వ్యతిరేకంగా మాట్లాడే వారే, తమ ఇంట్లో రహస్యంగా బేరసారాలు ఆడతారు.

ఇదే మేధోపరమైన నిజాయితీ లోపం. మన నమ్మకాలకు, మన ఆచరణకు పొంతన లేకపోవడం. “ఆడపిల్ల భారం” అనే భావన తప్పు అని మనకు తెలుసు, కానీ పెళ్లిలో కట్నం ఇచ్చి ఆ భావనను మనమే బలపరుస్తాం. “బేటీ బచావో, బేటీ పఢావో” అని నినాదాలిస్తాం, కానీ ఆడపిల్లల విలువను తగ్గించే ఇలాంటి దురాచారాలను మనమే కొనసాగిస్తాం. ఈ ద్వంద్వ ప్రవృత్తి ఉన్నంత కాలం, స్త్రీలపై హింస, అసమానతలు ఎలా అంతమవుతాయి?
పరిష్కారం మనలోనే ఉంది

ఇప్పటివరకు మనం చర్చించుకున్న సమస్యలన్నింటి మూలం ఒక్కటే – మన ఆలోచనలకు, చేతలకు మధ్య నిజాయితీ లేకపోవడం. మరి పరిష్కారం ఎక్కడ ఉంది? ప్రభుత్వాల వద్ద కాదు, చట్టాల వద్ద కాదు. పరిష్కారం మనలోనే, మన అంతరాత్మలోనే ఉంది.

“Our lives begin to end the day we become silent about things that matter.” – Martin Luther King Jr.
(“ముఖ్యమైన విషయాల గురించి మనం మౌనంగా ఉన్న రోజు నుంచే మన జీవితాలు అంతమవడం ప్రారంభమవుతాయి.” – మార్టిన్ లూథర్ కింగ్ జూనియర్)

ఈ మౌనాన్ని వీడాలి. మనల్ని మనం ప్రశ్నించుకునే ధైర్యం చేయాలి.

వ్యక్తిగత స్థాయిలో మార్పు: మార్పు మన నుంచే మొదలవ్వాలి. ప్లాస్టిక్ సీసాను చెత్తబుట్టలో వేసే ఆ ఒక్కడివి నువ్వే కావాలి. కులాన్ని, డబ్బును కాకుండా అభ్యర్థి యోగ్యతను చూసి ఓటు వేసే ఆ ఒక్కడివి నువ్వే కావాలి. కట్నం అనే మాటను కూడా ఇంట్లోకి రానివ్వని ఆ కుటుంబం నీదే కావాలి.

విద్యావ్యవస్థలో సంస్కరణ: మన విద్యావ్యవస్థ బట్టీ విధానానికి స్వస్తి పలికి, విమర్శనాత్మక ఆలోచనను (Critical Thinking) ప్రోత్సహించాలి. పిల్లలకు “ఏమి ఆలోచించాలి” అని కాకుండా, “ఎలా ఆలోచించాలి” అని నేర్పించాలి.

నిజాయితీతో కూడిన నాయకత్వం: రాజకీయ, సామాజిక, మత నాయకులు ముందుగా తమలో తాము మేధోపరమైన నిజాయితీని అలవర్చుకోవాలి. వారి మాటలకు, చేతలకు మధ్య తేడా ఉండకూడదు. వారు ఆచరించి చూపినప్పుడే ప్రజలు అనుసరిస్తారు.
భారతదేశం “అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశం” నుంచి “అభివృద్ధి చెందిన దేశం”గా మారే ప్రయాణం కేవలం ఆర్థికమైనది కాదు. అది మేధోపరమైన, నైతికమైన ప్రయాణం. ఆత్మవంచన అనే చీకటి నుంచి ఆత్మవిమర్శ అనే వెలుగు వైపు సాగే ప్రయాణం. మన చర్యలకు మనమే బాధ్యత వహించే రోజున, మన జ్ఞానాన్ని మన ఆచరణతో అనుసంధానించే రోజున, మన నిజమైన స్వాతంత్య్రం ప్రారంభమవుతుంది. ఆ రోజు కోసం మనమందరం కృషి చేయాలి.

“Where the mind is without fear and the head is held high; Where knowledge is free… Into that heaven of freedom, my Father, let my country awake.” – Rabindranath Tagore