2025 Nobel Prize winners :  ఏటా ప్రపంచం మొత్తం ఆసక్తిగా స్వీడన్ వైపు ఎదురుచూసే నోబెల్ పురస్కారాల విజేతల ప్రకటన పూర్తయింది. అది మానవ మేధస్సు  పరాకాష్టను, మానవాళి భవిష్యత్తుకు మార్గం చూపే ఆవిష్కరణలను గౌరవించే ఆ మహత్తర ఘట్టం. 2025 సంవత్సరం కూడా అందుకు మినహాయింపు కాదు. ఈ ఏడాది నోబెల్ పురస్కారాల ప్రకటన, కేవలం కొందరు శాస్త్రవేత్తలు, రచయితలు, కార్యకర్తలను గౌరవించడమే కాదు; అది సంక్షోభంలో ఉన్న ప్రపంచానికి ఓ ఆశాకిరణాన్ని చూపింది. ఆర్థిక అనిశ్చితి, రాజకీయ అస్థిరత, పర్యావరణ విపత్తుల నడుమ, మానవ మేధస్సు, పట్టుదల, కరుణ అనేవి ఇంకా సజీవంగా ఉన్నాయని, అవే మనల్ని ముందుకు నడిపిస్తాయని ఈ పురస్కారాలు మరోసారి ఘనంగా ప్రకటించాయి.

ఈ ఏడాది విజేతల జాబితాను పరిశీలిస్తే, ఒక స్పష్టమైన అంతఃసూత్రం కనిపిస్తుంది – అది ‘నిర్మాణం’. ఆర్థిక వ్యవస్థను పునర్నిర్మించడం, ప్రజాస్వామ్యాన్ని పునరుద్ధరించడం, అణువులతో కొత్త ప్రపంచాన్ని నిర్మించడం, రోగనిరోధక వ్యవస్థను సరిదిద్దడం, క్వాంటం భవిష్యత్తుకు పునాదులు వేయడం, చివరికి యుగాంతపు శిథిలాల నుంచి కూడా కళ ద్వారా ఆశను పునర్నిర్మించడం.

అసలు ఎవరీ ఈ జ్ఞాన యోధులు..? వారి ఆవిష్కరణలు మన జీవితాలను, మన ప్రపంచాన్ని ఎలా మార్చబోతున్నాయి..? ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానం తెలుసుకోవడమంటే, మన భవిష్యత్తును మనం అర్థం చేసుకోవడమే.

అర్థశాస్త్రంలో నోబెల్: వృద్ధికి కొత్త భాష్యం – ‘సృజనాత్మక విధ్వంసం’ : ఆర్థిక వృద్ధి అనేది కేవలం అంకెలు, గ్రాఫ్‌ల గారడీ కాదు. అదొక నిరంతర చలనం, ఓ డైనమిక్ ప్రక్రియ. ఈ చలనానికి ఆయువుపట్టు ఏమిటి..? దానికి ఇంధనం ఎక్కడ నుంచి వస్తుంది..? ఈ ప్రాథమిక ప్రశ్నకు సమాధానం చెప్పిన ముగ్గురు ఆర్థికవేత్తలను ఈ ఏడాది నోబెల్ వరించింది: జోయెల్ మోకిర్, ఫిలిప్ అగియాన్, మరియు పీటర్ హోవిట్.

జోయెల్ మోకిర్ పరిశోధన, సాంకేతిక పురోగతి ద్వారా నిరంతర వృద్ధికి అవసరమైన చారిత్రక, సాంస్కృతిక పునాదులను విశ్లేషించింది. కేవలం కొత్త యంత్రాలు వస్తే సరిపోదని, ఆ యంత్రాలు ఎందుకు, ఎలా పనిచేస్తాయో శాస్త్రీయంగా అర్థం చేసుకునే సమాజం (a culture of scientific inquiry), కొత్త ఆలోచనలను స్వీకరించే స్వేచ్ఛ (openness to new ideas) ఉన్నప్పుడే నిజమైన పారిశ్రామిక విప్లవం సాధ్యమవుతుందని ఆయన చారిత్రక ఆధారాలతో నిరూపించారు.

ఇక, అగియాన్ మరియు హోవిట్ కలిసి ప్రతిపాదించిన ‘షూంపీటరియన్ గ్రోత్ థియరీ’ లేదా ‘సృజనాత్మక విధ్వంసం’ (Creative Destruction) సిద్ధాంతం, ఆధునిక ఆర్థిక శాస్త్రంలో ఒక మైలురాయి. వారి ప్రకారం, ఆర్థిక వృద్ధి అనేది ఒక శాంతియుత ప్రక్రియ కాదు. అదొక నిరంతర సంఘర్షణ. కొత్త, మెరుగైన ఆవిష్కరణలు (ఉదా: స్మార్ట్‌ఫోన్లు) పాత, అసమర్థమైన టెక్నాలజీలను (ఉదా: ల్యాండ్‌లైన్లు, టైప్‌రైటర్లు) మార్కెట్ నుంచి నిర్దాక్షిణ్యంగా తరిమికొడతాయి. ఈ ‘విధ్వంసం’ తాత్కాలికంగా ఉద్యోగ నష్టాన్ని, అస్థిరతను సృష్టించినా, దీర్ఘకాలంలో ఉత్పాదకతను, జీవన ప్రమాణాలను పెంచుతుంది.

ప్రాముఖ్యత: నేటి ఆర్టిఫిషియల్ ఇంటెలిజెన్స్ (AI) యుగంలో వీరి సిద్ధాంతాల ప్రాముఖ్యత అపారం. AI కొన్ని ఉద్యోగాలను ‘విధ్వంసం’ చేస్తుందనే భయం సర్వత్రా ఉంది. కానీ, అగియాన్ మరియు హోవిట్‌ల సిద్ధాంతం మనకు ఓ ఆశను ఇస్తుంది. ఈ విధ్వంసం నుంచే కొత్త, ఊహించని ఉద్యోగాలు, పరిశ్రమలు పుట్టుకొస్తాయని, మానవ సృజనాత్మకత కొత్త శిఖరాలను అందుకుంటుందని వారి పరిశోధన చెబుతోంది. అయితే, ఈ మార్పు సజావుగా సాగాలంటే, ప్రభుత్వాలు విద్య, నైపుణ్యాభివృద్ధిపై భారీగా పెట్టుబడులు పెట్టాలని, సామాజిక భద్రతా వలయాలను బలోపేతం చేయాలని వారి సిద్ధాంతం హెచ్చరిస్తుంది.

నోబెల్ శాంతి బహుమతి: నియంతృత్వంపై ‘మహిళా’స్త్రం : ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజాస్వామ్యం ప్రమాదంలో పడిందని, నియంతృత్వ నీడలు విస్తరిస్తున్నాయని మేధావులు ఆందోళన చెందుతున్న తరుణంలో, నార్వేజియన్ నోబెల్ కమిటీ ఒక ధైర్యమైన, స్ఫూర్తిదాయకమైన ఎంపిక చేసింది. వెనిజులాకు చెందిన ప్రజాస్వామ్య ఉద్యమ నాయకురాలు మరియా కొరినా మచాడోకు ఈ ఏడాది శాంతి బహుమతిని ప్రకటించింది.
ఇది కేవలం ఒక వ్యక్తికి దక్కిన గౌరవం కాదు. ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా అణచివేతకు వ్యతిరేకంగా పోరాడుతున్న లక్షలాది గొంతులకు దక్కిన గుర్తింపు. ఒకప్పుడు లాటిన్ అమెరికాలోనే సంపన్న, ప్రజాస్వామ్య దేశంగా ఉన్న వెనిజులా, నేడు నిరంకుశ పాలనలో, ఆర్థిక పతనంలో కూరుకుపోయింది. ఇలాంటి నిరాశాపూరిత వాతావరణంలో, మచాడో ఒక ఆశాకిరణంగా ఉద్భవించారు. భిన్న వర్గాలుగా విడిపోయిన ప్రతిపక్షాన్ని ఏకం చేసి, “స్వేచ్ఛాయుత ఎన్నికలు” అనే ఒకే ఒక్క డిమాండ్ చుట్టూ ప్రజలను సమీకరించారు. బెదిరింపులు, నిర్బంధాలు, దాడులు ఎదురైనా, ఆమె అహింసా మార్గాన్ని వీడలేదు.

ప్రాముఖ్యత: మచాడోకు నోబెల్ బహుమతి ఇవ్వడం ద్వారా, నోబెల్ కమిటీ ప్రపంచానికి మూడు బలమైన సందేశాలను పంపింది. ఒకటి, నియంతృత్వానికి వ్యతిరేకంగా సాగే ప్రజా ఉద్యమాలకు అంతర్జాతీయ సమాజం అండగా ఉంటుందని. రెండు, మహిళల నాయకత్వం శాంతియుత మార్పుకు ఎంత కీలకమోనని. మూడు, ఓటు హక్కు, ప్రాతినిధ్య ప్రభుత్వం అనేవి ప్రజాస్వామ్యానికి ప్రాణవాయువని. ఈ పురస్కారం, వెనిజులాలోనే కాకుండా, ప్రపంచంలోని ఇతర అణచివేత పాలనలకు వ్యతిరేకంగా పోరాడుతున్న వారికి నైతిక స్థైర్యాన్ని ఇస్తుంది.

సాహిత్యంలో నోబెల్: యుగాంతపు చీకటిలో కళాజ్యోతి : “మాస్టర్ ఆఫ్ ది అపోకలిప్స్” – హంగేరియన్ రచయిత లాస్లో క్రాస్నహోర్కైని విమర్శకులు పిలిచే పేరు ఇది. ఆయన రచనలు చదువుతుంటే, మనం ఒక శిథిల ప్రపంచంలోకి, యుగాంతపు అంచున నిలబడిన సమాజంలోకి ప్రవేశిస్తాం. ఆయన వాక్యాలు సుదీర్ఘంగా, సంక్లిష్టంగా, ఒక అంతం లేని ప్రవాహంలా సాగుతాయి. ఆయన పాత్రలు నిరాశతో, నిస్సహాయతతో, అర్థం లేని ప్రపంచంలో తమ ఉనికి కోసం వెతుకులాడుతుంటాయి.

అయితే, ఈ చీకటి వర్ణనల మధ్య కూడా, క్రాస్నహోర్కై ఒక ఆశాకిరణాన్ని చూపిస్తాడు. “యుగాంతపు భయానక పరిస్థితుల మధ్య కూడా కళ  శక్తిని పునరుద్ఘాటించే దార్శనిక రచనలకు” గాను ఆయనకు నోబెల్ పురస్కారాన్ని ప్రకటించారు. ఆయన ప్రకారం, ప్రపంచం కుప్పకూలిపోతున్నప్పుడు, వ్యవస్థలు విఫలమైనప్పుడు, మానవుడికి మిగిలేది కళ, సౌందర్యం, మానవ సంబంధాలలోని ఆర్ద్రత మాత్రమే. ఆ కళే మనల్ని పతనం నుంచి కాపాడుతుందని, మన అస్తిత్వానికి ఓ అర్థాన్ని ఇస్తుందని ఆయన రచనలు చెబుతాయి.

ప్రాముఖ్యత: వాతావరణ మార్పులు, అణుయుద్ధ భయాలు, సామాజిక విచ్ఛిన్నం వంటి సమస్యలతో నేటి ప్రపంచం కూడా ఒక రకమైన “అపోకలిప్స్” అంచున నిలబడి ఉంది. ఇలాంటి తరుణంలో, క్రాస్నహోర్కై రచనలు మనల్ని హెచ్చరిస్తాయి, అదే సమయంలో మనకు ఓదార్పును కూడా ఇస్తాయి. భౌతిక ప్రపంచం నాశనమైనా, మానవ ఆత్మ, దాని సృజనాత్మక శక్తి నాశనం కాదని గుర్తుచేస్తాయి.

సైన్స్ పురస్కారాలు: భవిష్యత్తుకు పునాది రాళ్లు

రసాయన శాస్త్రం (Chemistry): సుసుము కితగావా, రిచర్డ్ రాబ్సన్, మరియు ఒమర్ యాఘి ‘మెటల్-ఆర్గానిక్ ఫ్రేమ్‌వర్క్స్’ (MOFs) అనే ఓ సరికొత్త అణు నిర్మాణాన్ని అభివృద్ధి చేశారు. ఇవి స్పాంజ్‌ల వంటి నిర్మాణాలు. కానీ ఇవి నీటిని కాకుండా, వాయువులను, రసాయనాలను పీల్చుకుంటాయి. ఈ ఆవిష్కరణ  అనువర్తనాలు అద్భుతమైనవి. వాతావరణంలోని కార్బన్ డయాక్సైడ్‌ను పట్టి బంధించడానికి, ఎడారి గాలి నుంచి కూడా నీటిని సేకరించడానికి, నీటిలోని హానికర PFAS రసాయనాలను వేరు చేయడానికి ఈ MOFలను ఉపయోగించవచ్చు. ఇది వాతావరణ మార్పు, నీటి కొరత వంటి సమస్యల పరిష్కారంలో ఒక విప్లవాత్మక ముందడుగు.

భౌతిక శాస్త్రం (Physics): జాన్ క్లార్క్, మిచెల్ హెచ్. డేవోరెట్, మరియు జాన్ ఎం. మార్టినిస్ 1980లలో చేసిన ప్రయోగాలు, క్వాంటం ప్రపంచంలోని వింతలను మన కంటికి కనిపించే ప్రపంచంలోకి తీసుకొచ్చాయి. వారు ‘క్వాంటం టన్నెలింగ్’ వంటి దృగ్విషయాలను నిరూపించారు. వీరి పరిశోధనలే నేటి క్వాంటం కంప్యూటింగ్, క్వాంటం సెన్సార్ల అభివృద్ధికి సైద్ధాంతిక పునాది వేశాయి. భవిష్యత్తులో మన కంప్యూటర్లు, మన వైద్య పరికరాలు, మన కమ్యూనికేషన్ వ్యవస్థలు ఎలా ఉండబోతున్నాయో వీరి ఆవిష్కరణలే నిర్దేశించనున్నాయి.

వైద్యశాస్త్రం (Physiology or Medicine): మన రోగనిరోధక వ్యవస్థ ఒక సైన్యం లాంటిది. అది మనల్ని వ్యాధుల నుంచి కాపాడుతుంది. కానీ, కొన్నిసార్లు ఆ సైన్యం పొరపాటున మన సొంత శరీరంపైనే దాడి చేస్తుంది (ఆటో ఇమ్యూన్ వ్యాధులు). ఈ దాడిని నివారించే “సెక్యూరిటీ గార్డులు” లేదా ‘రెగ్యులేటరీ T-కణాల’ను మేరీ బ్రంకో, ఫ్రెడ్ రామ్స్‌డెల్, మరియు షిమోన్ సాకాగుచి కనుగొన్నారు. వీరి ఆవిష్కరణ, రుమటాయిడ్ ఆర్థరైటిస్, టైప్-1 డయాబెటిస్ వంటి ఆటో ఇమ్యూన్ వ్యాధులకు, చివరికి క్యాన్సర్‌కు కూడా కొత్త, సమర్థవంతమైన చికిత్సలకు మార్గం సుగమం చేసింది.

2025 నోబెల్ పురస్కారాలు మనకు ఒకటే విషయాన్ని గుర్తుచేస్తున్నాయి: మానవ మేధస్సుకు, పట్టుదలకు అసాధ్యమనేది లేదు. ప్రపంచం ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లు ఎంతటి క్లిష్టమైనవైనా, వాటిని పరిష్కరించగల సామర్థ్యం మనలోనే ఉంది. ఒకవైపు AI వంటి సాంకేతిక ఆవిష్కరణలు, మరోవైపు మరియా మచాడో వంటి వారి నైతిక ధైర్యం, ఇంకోవైపు లాస్లో క్రాస్నహోర్కై వంటి వారి కళాత్మక సృజన – ఇవన్నీ కలిస్తేనే మానవ ప్రగతి సాధ్యమవుతుంది. ఈ విజేతలు వెలిగించిన జ్ఞానపు జ్యోతులు, రాబోయే తరాలకు మార్గనిర్దేశం చేస్తూ, ఒక ఉజ్వల భవిష్యత్తు వైపు మనల్ని నడిపిస్తాయని ఆశిద్దాం.