Hague Verdict Fuels High Tension: జమ్మూ కశ్మీర్‌లోని కిషన్‌గంగ, రాత్లే జలవిద్యుత్ ప్రాజెక్టులపై నెదర్లాండ్స్‌లోని హేగ్‌లో ఉన్న మధ్యవర్తిత్వ శాశ్వత న్యాయస్థానం (పీసీఏ) ఇచ్చిన తీర్పు భారత్, పాకిస్థాన్‌ల మధ్య దశాబ్దాల నాటి సింధూ జలాల వివాదాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేసింది. 2025 ఏప్రిల్‌లో సింధూ నదీజలాల ఒప్పందం (IWT)ను భారత్ నిలిపివేసినప్పటికీ, తమకు విచారణ అధికారం ఉందని పీసీఏ ప్రకటించడం కొత్త చర్చకు దారితీసింది. పాకిస్థాన్ ఈ తీర్పును స్వాగతించగా, భారత్ మాత్రం దానిని చట్టవిరుద్ధంగా పేర్కొంటూ తిరస్కరించింది. ఈ పరిణామం 1960 నాటి ఐడబ్ల్యూటీ చుట్టూ ఉన్న ఉద్రిక్తతలను మరోసారి పరీక్షకు గురిచేసింది.
సింధూ నదీజలాల ఒప్పందం:
1960లో ప్రపంచ బ్యాంక్ మధ్యవర్తిత్వంతో భారత్, పాకిస్థాన్‌ల మధ్య కుదిరిన సింధూ నదీజలాల ఒప్పందం ఆరు నదుల (సింధూ, జీలం, చీనాబ్, రవి, బియాస్, సట్లెజ్) జలాల వినియోగాన్ని నియంత్రిస్తుంది. రవి, బియాస్, సట్లెజ్ నదుల జలాలను భారత్‌కు కేటాయించగా, సింధూ, జీలం, చీనాబ్ నదుల జలాలపై పాకిస్థాన్‌కు పూర్తి హక్కులు ఉన్నాయి. అయితే, జీలం, చీనాబ్ నదులపై నీటి నిల్వ లేని జలవిద్యుత్ ప్రాజెక్టుల నిర్మాణానికి భారత్‌కు అనుమతి ఉంది. ఈ ఒప్పందం కింద నిర్మించిన కిషన్‌గంగ (330 మెగావాట్లు) ప్రాజెక్టు (జీలం ఉపనదిపై) 2018లో ప్రారంభం కాగా, రాత్లే (850 మెగావాట్లు) ప్రాజెక్టు (చీనాబ్‌పై) ప్రస్తుతం నిర్మాణంలో ఉంది. ఈ ప్రాజెక్టుల డిజైన్‌లు తమకు నీటి ప్రవాహాన్ని తగ్గిస్తాయని పాకిస్థాన్ 2007 నుంచీ అభ్యంతరం వ్యక్తం చేస్తోంది.
పీసీఏ తీర్పు ఏమిటి?
2025 జూన్ 27న పీసీఏ జారీ చేసిన ‘సప్లిమెంటల్ అవార్డు’ ప్రకారం, భారత్ ఐడబ్ల్యూటీని ఆపివేసినప్పటికీ, కిషన్‌గంగ, రాత్లే ప్రాజెక్టులపై విచారణ అధికారం తమకు ఉందని స్పష్టం చేసింది. ఈ తీర్పు రెండు దేశాలకూ కట్టుబడి ఉంటుందని పేర్కొంది. 2015లో పాకిస్థాన్ ఈ ప్రాజెక్టుల డిజైన్‌పై తన అభ్యంతరాలను లేవనెత్తింది. అయితే, 2016లో పాకిస్థాన్ న్యూట్రల్ ఎక్స్‌పర్ట్‌కు బదులుగా నేరుగా పీసీఏను ఆశ్రయించింది. దీనిపై భారత్ తీవ్ర అభ్యంతరం వ్యక్తం చేసింది. సమాంతర విచారణలు ఒప్పందానికి విరుద్ధమని, వివాదాన్ని న్యూట్రల్ ఎక్స్‌పర్ట్ ద్వారానే పరిష్కరించాలని భారత్ మొదటి నుంచీ వాదిస్తోంది.
ఇరుదేశాల ప్రతిస్పందనలు:
పాకిస్థాన్ ఈ తీర్పును తమకు కీలక న్యాయవిజయంగా అభివర్ణించింది. ఐడబ్ల్యూటీ అమలు, నీటి వినియోగంపై భారత్‌తో చర్చలకు సిద్ధమని శనివారం ప్రకటించింది. భారత్ ఏకపక్షంగా ఒప్పందాన్ని రద్దు చేయలేదని పాక్ విదేశాంగ శాఖ పేర్కొంది.
దీనికి విరుద్ధంగా, భారత విదేశాంగ శాఖ పీసీఏను చట్టవిరుద్ధంగా పేర్కొంటూ దాని తీర్పును తిరస్కరించింది. పీసీఏ ఏర్పాటు 1960 నాటి ఒప్పంద నిబంధనలకు విరుద్ధమని, అందువల్ల దాని తీర్పులు అమలుకు నోచవని భారత్ స్పష్టం చేసింది. గత సంవత్సరం 2025 ఏప్రిల్ 22న పహల్గామ్‌లో 26 మంది అమాయక పౌరులను బలిగొన్న ఉగ్రదాడి తర్వాత, పాక్ ఉగ్రవాదాన్ని ప్రోత్సహిస్తోందని ఆరోపిస్తూ, దాని మద్దతు ఆగే వరకు ఐడబ్ల్యూటీ అమలు ఆగిపోతుందని భారత్ అప్పట్లోనే ప్రకటించిన విషయం తెలిసిందే.
అంతర్జాతీయ పరిణామాలు, భవిష్యత్ సవాళ్లు:
1899లో ఏర్పాటైన పీసీఏ, హేగ్‌లోని పీస్ ప్యాలెస్‌లో పనిచేసే ఒక స్వచ్ఛంద న్యాయస్థానం. ఇది ఐక్యరాజ్యసమితి అనుబంధ అంతర్జాతీయ న్యాయస్థానంతో సంబంధం లేనిది. ఇరు దేశాలు అంగీకరిస్తేనే దీని విచారణలు చెల్లుతాయి. భారత్ దాని అధికారాన్ని తిరస్కరించడంతో, ఈ వివాదం రెండు దేశాల మధ్య ఉద్రిక్తతలను మరింత పెంచింది.
పీసీఏ తీర్పు భారత్-పాక్ సంబంధాల్లో కొత్త సవాలుగా నిలిచింది. భారత్ తన సార్వభౌమాధికారాన్ని, ఉగ్రవాద వ్యతిరేక వైఖరిని గట్టిగా నిలబెట్టగా, పాకిస్థాన్ అంతర్జాతీయ వేదికల ద్వారా తన వాదనను ముందుకు తీసుకెళ్తోంది. ఈ వివాదం భవిష్యత్ చర్చలపై గణనీయ ప్రభావం చూపనుంది, ముఖ్యంగా సరిహద్దు ఉద్రిక్తతలు, ఉగ్రవాద అంశాలతో ముడిపడి ఉన్న నేపథ్యంలో ఇది మరింత సంక్లిష్టంగా మారే అవకాశం ఉంది. ఈ పరిణామం ఇరు దేశాల మధ్య శాంతి స్థాపన ప్రయత్నాలకు అడ్డుగా నిలుస్తుందా, లేక కొత్త పరిష్కార మార్గాలకు దారితీస్తుందా అనేది చూడాలి.