Election Commission nationwide electoral roll revision : ప్రజాస్వామ్యానికి ఓటు పునాది. కానీ ఆ ఓటర్ల జాబితాలోనే లోపాలుంటే? ఈ ప్రాథమికమైన ప్రశ్నకే సమాధానం వెతికేందుకు భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) నడుం బిగించింది. బిహార్‌లో ప్రయోగాత్మకంగా చేపట్టి, ఎన్నో విమర్శలు, ప్రశంసలు ఎదుర్కొన్న ‘ప్రత్యేక సమగ్ర సవరణ’ (Special Intensive Revision – SIR) కార్యక్రమాన్ని ఇప్పుడు దేశవ్యాప్తంగా అమలు చేసేందుకు సమాయత్తమవుతోంది. ఈ బృహత్తర కార్యక్రమ అమలు సాధ్యాసాధ్యాలపై చర్చించేందుకు సెప్టెంబర్‌ 10న జరగనున్న కీలక సమావేశంపై ఇప్పుడు సర్వత్రా ఆసక్తి నెలకొంది. 

బిహార్‌ ప్రయోగం నుంచి దేశవ్యాప్త అమలుకు : ఇటీవల బిహార్‌లో ఓటరు జాబితా ప్రక్షాళన కోసం ఎన్నికల సంఘం చేపట్టిన ‘సిర్‌’ కార్యక్రమం పెను దుమారమే రేపింది. ఈ ప్రక్రియలో భాగంగా ఇంటింటి సర్వే చేపట్టి, అనర్హులను, వలస వెళ్లిన వారిని, నకిలీ ఓటర్లను గుర్తించి జాబితాను పకడ్బందీగా తీర్చిదిద్దారు. అయితే ఈ ప్రక్రియపై ప్రతిపక్షాల నుంచి తీవ్ర విమర్శలు వెల్లువెత్తాయి. అయినప్పటికీ, ఓటరు జాబితాల సమగ్రతను కాపాడేందుకు ఇటువంటి సవరణ చేపట్టే రాజ్యాంగబద్ధమైన అధికారం ఎన్నికల సంఘానికి ఉందని సుప్రీంకోర్టు స్పష్టం చేసింది. అదే సమయంలో అర్హులైన ఏ ఒక్క ఓటరు తమ హక్కును కోల్పోకుండా చూడాలని సూచించింది. ఈ నేపథ్యంలోనే, బిహార్ అనుభవాలతో ‘సిర్‌’ ప్రక్రియను మరింత మెరుగుపరిచి పాన్-ఇండియా స్థాయిలో అమలు చేయాలని ఈసీ యోచిస్తోంది.

సెప్టెంబర్‌ 10న కీలక భేటీ : ఈ దేశవ్యాప్త కార్యక్రమ సన్నద్ధతను సమీక్షించేందుకు భారత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్‌ జ్ఞానేశ్‌ కుమార్‌ నేతృత్వంలోని ఉన్నతస్థాయి బృందం సెప్టెంబర్‌ 10న అన్ని రాష్ట్రాలు, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాల ప్రధాన ఎన్నికల అధికారులతో (CEO) సమావేశం కానుంది. జ్ఞానేశ్‌ కుమార్‌ బాధ్యతలు స్వీకరించిన తర్వాత సీఈఓలతో జరుగుతున్న మూడో సమావేశం ఇది. ఈ భేటీలో ప్రతి రాష్ట్రం తమ ఓటర్ల సంఖ్య, చివరిసారిగా సమగ్ర సవరణ చేపట్టిన వివరాలు, ప్రస్తుత సన్నద్ధతపై నివేదికలు సమర్పించనుంది. చాలా రాష్ట్రాల్లో 2002-04 మధ్యకాలంలో చివరిసారిగా సమగ్ర సవరణ జరగడంతో, ఈసారి చేపట్టబోయే ‘సిర్‌’కు మరింత ప్రాధాన్యం ఏర్పడింది.

‘సిర్‌’ లక్ష్యాలు.. పకడ్బందీ చర్యలు :  2026లో అసోం, కేరళ, పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు, పశ్చిమ బెంగాల్ వంటి కీలక రాష్ట్రాల్లో అసెంబ్లీ ఎన్నికలు జరగనున్నాయి. ఈ ఎన్నికల నాటికి ఓటరు జాబితాలను పూర్తిస్థాయిలో ప్రక్షాళన చేయాలన్నది ఈసీ ప్రధాన లక్ష్యం. ముఖ్యంగా బంగ్లాదేశ్, మయన్మార్‌ల నుంచి అక్రమ వలసలు అధికంగా ఉన్న రాష్ట్రాల్లో ఈ ప్రక్రియ కీలకం కానుంది. అక్రమ వలసదారులను గుర్తించి ఓటరు జాబితా నుంచి తొలగించడం, పట్టణీకరణ, వలసల కారణంగా ఏర్పడిన నకిలీ ఓట్లను ఏరివేయడం, జాబితాల సమగ్రతను కాపాడటం వంటి చర్యలు తీసుకోనున్నారు. ఈ ప్రక్రియ 2025 చివరిలో ప్రారంభమై, 2026 జనవరి 1ని అర్హత తేదీగా పరిగణించే అవకాశం ఉంది.

న్యాయస్థానం జోక్యం.. పారదర్శకతకు పెద్దపీట : బిహార్ ‘సిర్‌’ ప్రక్రియపై దాఖలైన పిటిషన్లను విచారించిన సుప్రీంకోర్టు, ఎన్నికల సంఘం విధివిధానాల్లో జోక్యం చేసుకోబోమని స్పష్టం చేసింది. అయితే, అభ్యంతరాల స్వీకరణకు గడువును పొడిగించాలని, నామినేషన్ల చివరి తేదీ వరకు కూడా సవరణలకు అవకాశం కల్పించాలని సూచించింది. ఓటర్లలో అవగాహన కల్పించేందుకు న్యాయ సేవాధికార సంస్థ సహాయం తీసుకోవాలని ఆదేశించింది. దీంతో ఈసీ తన ప్రక్రియలో మరింత పారదర్శకతకు పెద్దపీట వేస్తోంది. తొలగించిన ఓటర్ల జాబితాను కారణాలతో సహా వెబ్‌సైట్‌లో అందుబాటులో ఉంచడం వంటి చర్యలు చేపట్టింది.
మొత్తంమీద, భారత ఎన్నికల ప్రక్రియలో అత్యంత కీలకమైన ఓటరు జాబితాల ప్రక్షాళనకు ఎన్నికల సంఘం శ్రీకారం చుట్టింది. సెప్టెంబర్ 10న జరిగే సమావేశం ఈ దిశగా స్పష్టమైన కార్యాచరణకు నాంది పలుకుతుందని భావిస్తున్నారు.