Supreme Court Ruling on Toilets : న్యాయ దేవాలయాలుగా భావించే కోర్టు ప్రాంగణాల్లో కనీస సౌకర్యాలైన మరుగుదొడ్ల ఏర్పాటుపై అత్యున్నత న్యాయస్థానం తీవ్ర ఆగ్రహం వ్యక్తం చేసింది. తామిచ్చిన ఆదేశాలను పెడచెవిన పెట్టిన హైకోర్టుల తీరుపై ఘాటుగా స్పందించింది. సరైన పారిశుద్ధ్యం ప్రాథమిక హక్కు అని గతంలోనే స్పష్టం చేసినా, ఆ దిశగా నివేదికలు ఇవ్వకపోవడంపై మండిపడింది. అసలు సుప్రీంకోర్టు ఎందుకింత తీవ్రంగా స్పందించింది.? హైకోర్టులకు జారీ చేసిన ఆ తుది హెచ్చరికలేంటి..? విఫలమైతే ఎదురయ్యే పరిణామాలేంటి..? 

దేశంలోని కోర్టులు, ట్రైబ్యునళ్లలో మరుగుదొడ్ల సౌకర్యాలపై తామిచ్చిన ఆదేశాలు అమలు కాకపోవడంపై సుప్రీంకోర్టు తీవ్ర ఆందోళన వ్యక్తం చేసింది. ఈ విషయంలో నివేదికలు సమర్పించని 20 హైకోర్టులపై జస్టిస్ జేబీ పార్ధివాలా, జస్టిస్ ఆర్. మహదేవన్‌లతో కూడిన ధర్మాసనం బుధవారం తీవ్ర ఆగ్రహం వ్యక్తం చేసింది. అఫిడవిట్ దాఖలు చేసేందుకు ఇదే చివరి అవకాశమని స్పష్టం చేస్తూ, ఎనిమిది వారాల గడువు విధించింది.

ఆదేశాల ఉల్లంఘనపై ఆగ్రహం: న్యాయవాది రాజీబ్ కలిత దాఖలు చేసిన ప్రజా ప్రయోజన వ్యాజ్యంపై విచారణ సందర్భంగా సుప్రీంకోర్టు ఈ వ్యాఖ్యలు చేసింది. ఈ ఏడాది జనవరి 15న ఇచ్చిన తీర్పును ధర్మాసనం గుర్తుచేసింది.

ప్రాథమిక హక్కు: రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 21 ప్రకారం, పరిశుభ్రమైన పారిశుద్ధ్య సౌకర్యం పొందడం పౌరుల ప్రాథమిక హక్కు అని సుప్రీంకోర్టు పునరుద్ఘాటించింది.
స్పష్టమైన ఆదేశం: దేశంలోని అన్ని కోర్టులు, ట్రైబ్యునళ్లలో పురుషులు, మహిళలు, దివ్యాంగులు, ట్రాన్స్‌జెండర్లకు వేర్వేరుగా టాయిలెట్లు ఏర్పాటు చేయాలని జనవరిలోనే అన్ని హైకోర్టులను, రాష్ట్రాలను, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలను ఆదేశించింది. నాలుగు నెలల్లోగా దీనిపై నివేదిక ఇవ్వాలని సూచించింది.

నిర్లక్ష్యం వహించిన హైకోర్టులు: అయితే, ఇప్పటివరకు కేవలం ఝార్ఖండ్, మధ్యప్రదేశ్, కలకత్తా, ఢిల్లీ, పట్నా హైకోర్టులు మాత్రమే తమ నివేదికలను సమర్పించాయని, మిగిలిన 20 హైకోర్టులు నిర్లక్ష్యం వహించాయని ధర్మాసనం అసహనం వ్యక్తం చేసింది.

గడువులోగా నివేదిక ఇవ్వకుంటే తీవ్ర పరిణామాలు: గడువులోగా, అంటే ఎనిమిది వారాల్లోపు, అఫిడవిట్‌లు దాఖలు చేయడంలో విఫలమైతే పరిణామాలు తీవ్రంగా ఉంటాయని ధర్మాసనం హెచ్చరించింది. సంబంధిత హైకోర్టుల రిజిస్ట్రార్ జనరల్‌లు స్వయంగా కోర్టుకు హాజరు కావాల్సి ఉంటుందని ఆదేశించింది.

పర్యవేక్షణకు ప్రత్యేక కమిటీలు: ఈ ఆదేశాల అమలును పర్యవేక్షించేందుకు ప్రతి హైకోర్టులో ఒక ప్రత్యేక కమిటీని ఏర్పాటు చేయాలని సుప్రీంకోర్టు నిర్దేశించింది. ఆయా హైకోర్టుల ప్రధాన న్యాయమూర్తి నామినేట్ చేసిన ఒక న్యాయమూర్తి అధ్యక్షతన ఈ కమిటీ పనిచేస్తుంది. ఇందులో హైకోర్టు రిజిస్ట్రార్, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యదర్శి, పీడబ్ల్యూడీ కార్యదర్శి, ఆర్థిక కార్యదర్శి, బార్ అసోసియేషన్ ప్రతినిధి సభ్యులుగా ఉంటారు. ఈ కమిటీలు కోర్టులకు సగటున ఎంతమంది వస్తున్నారో అంచనా వేసి, దానికి అనుగుణంగా మరుగుదొడ్ల నిర్మాణం, నిర్వహణ, పరిశుభ్రత కోసం సమగ్ర ప్రణాళికను రూపొందించాలి. వీటికి అవసరమైన నిధులను రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలు కేటాయించాలని సుప్రీంకోర్టు స్పష్టం చేసింది.