Indian Vice President Election Process: దేశ రాజకీయాల్లో అత్యంత గౌరవప్రదమైన, కీలకమైన పదవుల్లో ఒకటైన ఉపరాష్ట్రపతి పదవికి ఎన్నికల ప్రక్రియపై సర్వత్రా ఆసక్తి నెలకొంది. ఉపరాష్ట్రపతి పదవి ఖాళీ అయితే, దానిని భర్తీ చేసే ప్రక్రియ ఎలా మొదలవుతుంది? ఎవరు ఓటు వేస్తారు..? అభ్యర్థులకు ఉండాల్సిన అర్హతలేమిటి..? ఉభయసభల బలాబలాలు…?

భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 66 ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నిక విధానాన్ని స్పష్టంగా నిర్దేశిస్తుంది. ఈ ఎన్నిక, రాష్ట్రపతి ఎన్నిక వలె కాకుండా, కొంత భిన్నంగా ఉంటుంది. ఈ ప్రక్రియను భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) నిర్వహిస్తుంది.

ఎన్నికల ప్రక్రియ సాగేదిలా: నోటిఫికేషన్ జారీ: ఉపరాష్ట్రపతి పదవీకాలం ముగియడానికి 60 రోజుల ముందు లేదా పదవి ఆకస్మికంగా ఖాళీ అయిన వెంటనే ఎన్నికల సంఘం ఎన్నికల నోటిఫికేషన్‌ను జారీ చేస్తుంది.

ALSO READ: https://teluguprabha.net/national-news/isro-is-all-set-to-launch-another-big-project-very-soon/

రిటర్నింగ్ అధికారి నియామకం: ఈ ఎన్నికల ప్రక్రియను పర్యవేక్షించడానికి లోక్‌సభ లేదా రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్‌ను రొటేషన్ పద్ధతిలో రిటర్నింగ్ అధికారిగా నియమిస్తారు.

ఎలక్టోరల్ కాలేజీ: ఉపరాష్ట్రపతిని ఎన్నుకునే ఎలక్టోరల్ కాలేజీలో పార్లమెంట్ ఉభయ సభలకు (లోక్‌సభ, రాజ్యసభ) ఎన్నికైన,  నామినేటెడ్ సభ్యులు అందరూ ఉంటారు. రాష్ట్రపతి ఎన్నికల్లో ఓటు వేసే రాష్ట్ర శాసనసభ్యులకు (ఎమ్మెల్యేలకు) ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికల్లో ఓటు వేసే హక్కు ఉండదు.

ఓటింగ్ విధానం: ఓటింగ్ పద్ధతి వివరణ : ఈ ఎన్నికల్లో పరోక్ష ఓటింగ్ విధానం అమలులో ఉంటుంది. అంటే, ప్రజలు నేరుగా కాకుండా, వారి ప్రతినిధుల ద్వారా ఓటు వేస్తారు. ఈ పద్ధతిలో నైష్పత్తిక ప్రాతినిధ్యం (Proportional Representation) ఉంటుంది, దీనివల్ల వివిధ వర్గాల ప్రాతినిధ్యం సునిశితంగా ఉండే అవకాశం ఉంది.

ముఖ్యంగా, ఏక బదిలీ ఓటు (Single Transferable Vote – STV) పద్ధతిని ఉపయోగిస్తారు. ఈ విధానంలో ఓటర్లు కేవలం ఒక్క అభ్యర్థికి మాత్రమే ఓటు వేయరు. బదులుగా, వారికి నచ్చిన అభ్యర్థులను వారి ప్రాధాన్యత క్రమంలో 1, 2, 3 అంటూ మార్క్ చేస్తారు. ఇది ఓటరుకు ఎక్కువ స్వేచ్ఛను ఇస్తుంది, ఎందుకంటే వారి మొదటి ప్రాధాన్యత అభ్యర్థి గెలవకపోయినా, వారి తర్వాతి ప్రాధాన్యత అభ్యర్థికి ఓటు బదిలీ అయ్యే అవకాశం ఉంటుంది. ఈ ప్రక్రియ అంతా రహస్య బ్యాలెట్ పద్ధతి ద్వారా జరుగుతుంది, దీనివల్ల ఓటర్ల గోప్యతకు భద్రత ఉంటుంది.

ALSO READ: https://teluguprabha.net/national-news/earning-wife-has-right-to-alimony-says-bombay-high-court/

ఉపరాష్ట్రపతిగా పోటీకి ఉండాల్సిన అర్హతలు: భారతీయ పౌరుడై ఉండాలి. 35 సంవత్సరాల వయసు పూర్తి చేసుకొని ఉండాలి.రాజ్యసభ సభ్యుడిగా ఎన్నిక కావడానికి అవసరమైన అన్ని అర్హతలు కలిగి ఉండాలి. కేంద్ర లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల కింద ఎలాంటి లాభదాయకమైన పదవిలో ఉండకూడదు. ఎన్నికయ్యే నాటికి పార్లమెంట్ ఉభయ సభల్లో లేదా ఏ రాష్ట్ర శాసనసభలోనూ సభ్యుడై ఉండరాదు. ఒకవేళ సభ్యునిగా ఉంటే, ఉపరాష్ట్రపతిగా ఎన్నికైన తేదీ నుండి ఆ సభ్యత్వం రద్దవుతుంది.

ఉభయసభల బలాబలాలు..
లోక్‌సభ: 18వ లోక్‌సభలో మొత్తం 543 స్థానాలు ఉన్నాయి. 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల ఫలితాల ప్రకారం, అధికార ఎన్డీయే కూటమికి 293 మంది సభ్యుల బలం ఉంది. ఇందులో భారతీయ జనతా పార్టీ (బీజేపీ)కి 240 స్థానాలు ఉన్నాయి. మరోవైపు, ప్రతిపక్ష ‘ఇండియా’ కూటమికి 234 సీట్లు ఉన్నాయి, ఇందులో కాంగ్రెస్ పార్టీకి 99 స్థానాలు ఉన్నాయి. ఇతరులు, స్వతంత్రులు మిగిలిన స్థానాల్లో ఉన్నారు.

రాజ్యసభ: రాజ్యసభలో మొత్తం 245 మంది సభ్యులు ఉంటారు. వీరిలో 233 మంది ఎన్నికైన సభ్యులు కాగా, 12 మందిని రాష్ట్రపతి నామినేట్ చేస్తారు. ప్రస్తుతం ఉన్న సమాచారం ప్రకారం, రాజ్యసభలో బీజేపీ నేతృత్వంలోని ఎన్డీయే కూటమికి మెజారిటీ ఉంది. బీజేపీకి 99 మంది సభ్యులు ఉండగా, ఎన్డీయే కూటమి మొత్తం బలం 129గా ఉంది. కాంగ్రెస్ పార్టీకి 27 మంది సభ్యులు ఉండగా, ‘ఇండియా’ కూటమి బలం 78గా ఉంది. ఇతర పార్టీలకు 29 స్థానాలు ఉన్నాయి. 9 స్థానాలు ఖాళీగా ఉన్నాయి.

ALSO READ: https://teluguprabha.net/national-news/earthquake-delhi-ncr-faridabad-epicenter/

గెలుపు సమీకరణాలు: ఎవరికి అనుకూలం : ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికల ఎలక్టోరల్ కాలేజీలో లోక్‌సభ,  రాజ్యసభ సభ్యులు కలిసి మొత్తం 788 మంది ఓటర్లు ఉంటారు (543 మంది లోక్‌సభ సభ్యులు + 245 మంది రాజ్యసభ సభ్యులు). గెలవడానికి, ఒక అభ్యర్థికి 395 కంటే ఎక్కువ ఓట్లు అవసరం.

ప్రస్తుత బలాబలాలను పరిశీలిస్తే…
ఎన్డీయే కూటమి: లోక్‌సభలో 293,  రాజ్యసభలో 129 మంది సభ్యులతో, ఎన్డీయే కూటమి మొత్తం బలం 422కి చేరుకుంటుంది. ఇది గెలుపుకు అవసరమైన 395 ఓట్ల కంటే చాలా ఎక్కువ.

‘ఇండియా’ కూటమి: లోక్‌సభలో 234,  రాజ్యసభలో 78 మంది సభ్యులతో, ‘ఇండియా’ కూటమి బలం 312గా ఉంది.

ALSO READ: https://teluguprabha.net/national-news/bihar-voter-list-review-lakhs-missing/

ఈ గణాంకాలను బట్టి చూస్తే, అధికార ఎన్డీయే కూటమి అభ్యర్థి ఉపరాష్ట్రపతిగా ఎన్నికయ్యే అవకాశాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి. అయితే, రాజకీయాల్లో ఎప్పుడు ఏం జరుగుతుందో ఊహించడం కష్టం. ఇతర పార్టీల మద్దతు మరియు క్రాస్ ఓటింగ్ వంటి అంశాలు ఎన్నికల ఫలితాన్ని ప్రభావితం చేసే అవకాశం లేకపోలేదు.

రాజ్యసభలో కీలక పాత్ర – ఉపరాష్ట్రపతి: రాజ్యసభకు ఉపరాష్ట్రపతి పదవీరీత్యా ఎక్స్-అఫీషియో ఛైర్మన్‌గా వ్యవహరిస్తారు. సభా కార్యక్రమాలను నిష్పక్షపాతంగా, హుందాగా, సమర్థవంతంగా నిర్వహించాల్సిన కీలక బాధ్యత వారిపై ఉంటుంది.