Missile System Co-Production: భారత్-రష్యా రక్షణ సహకారంలో అత్యంత ముఖ్యమైన మరియు కీలకమైన పరిణామంగా, రష్యా తన అత్యాధునిక ఎస్-500 ప్రొమెటేయ్ (S-500 Prometey) గగనతల రక్షణ వ్యవస్థను భారత్‌తో కలిసి సంయుక్తంగా అభివృద్ధి చేయడానికి మరియు ఉత్పత్తి చేయడానికి ఒక ప్రతిపాదనను సమర్పించింది. ఇది కేవలం ఆయుధాల విక్రయం కాకుండా, సాంకేతికత బదిలీ (Technology Transfer) మరియు భారతీయ మార్గాల ద్వారా మూడవ దేశాలకు పునః-ఎగుమతి (Re-export) చేసే హక్కును కూడా భారత్‌కు కల్పించే ప్రతిపాదన కావడం విశేషం.

ప్రతిపాదనలోని కీలక అంశాలు:

ఎస్-500 సహ-ఉత్పత్తి (S-500 Co-Production): రష్యా నుంచి పూర్తి స్థాయిలో తయారైన వ్యవస్థలను దిగుమతి చేసుకునే పాత విధానానికి భిన్నంగా, ఈ కొత్త ప్రతిపాదన భారతదేశంలోనే ఎస్-500 వ్యవస్థలను సంయుక్తంగా ఉత్పత్తి చేసే అవకాశాన్ని కల్పిస్తుంది. ఇది భారతదేశ ‘మేక్ ఇన్ ఇండియా’ కార్యక్రమానికి బలాన్ని చేకూర్చడమే కాకుండా, దేశీయంగా అత్యాధునిక రక్షణ సాంకేతికతను అభివృద్ధి చేయడంలో భారత్‌ను కీలక శక్తిగా మారుస్తుంది.

పునః-ఎగుమతి హక్కులు (Re-Export Rights): ఈ ఒప్పందంలో అత్యంత విప్లవాత్మకమైన అంశం ఏమిటంటే, భారత్-రష్యా సంయుక్తంగా ఉత్పత్తి చేసిన ఎస్-500 వ్యవస్థలను మూడవ దేశాలకు ఎగుమతి చేసే హక్కును భారత్‌కు ఇవ్వడం. పాశ్చాత్య దేశాల ఆంక్షల కారణంగా రష్యా ప్రత్యక్షంగా రక్షణ పరికరాలను విక్రయించడంలో ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటున్న ప్రస్తుత పరిస్థితుల్లో, ఈ ఒప్పందం ద్వారా రష్యన్-మూలానికి చెందిన అత్యాధునిక ఆయుధాలు భారతీయ సరఫరా గొలుసుల ద్వారా ప్రపంచ మార్కెట్‌ను చేరుకునేందుకు అవకాశం లభిస్తుంది.

ఎస్-500 సామర్థ్యం (S-500 Capability): ఎస్-500 వ్యవస్థ, దాని పూర్వగామి అయిన ఎస్-400 కంటే అత్యంత శక్తివంతమైనది. ఇది 600 కిలోమీటర్ల దూరం వరకు మరియు 200 కిలోమీటర్ల ఎత్తు వరకు ఉన్న లక్ష్యాలను ఛేదించగల విస్తృత సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంది. ఈ వ్యవస్థను ఎస్-400 మరియు దేశీయ ప్రాజెక్ట్ కుశ (Project Kusha) వంటి క్షిపణి రక్షణ వ్యవస్థలతో కలిపి ఉపయోగించడం ద్వారా, భారత్ తన గగనతల రక్షణ కవచాన్ని మరింత పటిష్టం చేసుకోవచ్చు.

ఎస్-400 డెలివరీలు (S-400 Deliveries): దీనికి అదనంగా, 2018లో భారత్ కుదుర్చుకున్న 5 ఎస్-400 క్షిపణి వ్యవస్థల డెలివరీలను 2026 నాటికి పూర్తి చేయనున్నట్లు రష్యా ధృవీకరించింది. ఇప్పటికే నాలుగు వ్యవస్థలు అప్పగించగా, చివరి వ్యవస్థ డెలివరీ వచ్చే ఏడాదికి పూర్తి కానుంది. ఇటీవల జరిగిన ఆపరేషన్ సింధూర్లో ఎస్-400 వ్యవస్థల సామర్థ్యం విజయవంతం కావడంతో, భారత్ అదనంగా మరో 5 ఎస్-400 వ్యవస్థలను కొనుగోలు చేయడానికి కూడా చర్చలు జరుపుతున్నట్లు తెలుస్తోంది.

ఈ ప్రతిపాదన ఆమోదం పొందితే, భారత్-రష్యా రక్షణ సంబంధాలు కేవలం కొనుగోలుదారు-విక్రేత స్థాయి నుండి ఉమ్మడి పరిశోధన, అభివృద్ధి మరియు అత్యాధునిక సైనిక ప్లాట్‌ఫారమ్‌ల ఉత్పత్తి దిశగా మరింతగా రూపాంతరం చెందుతాయని విశ్లేషకులు అభిప్రాయపడుతున్నారు. రక్షణ రంగంలో వ్యూహాత్మక స్వయంప్రతిపత్తిని (Strategic Autonom) సాధించాలన్న భారతదేశ లక్ష్యానికి ఇది పెద్ద ఊతమిస్తుంది.