Goa Liberation Day history : భారతదేశం మొత్తం ఆగస్టు 15న త్రివర్ణ పతాకాన్ని ఎగరేసి స్వాతంత్ర్య దినోత్సవాన్ని ఘనంగా జరుపుకుంటుంది. కానీ, దేశంలోని ఒక అందమైన తీర ప్రాంతమైన గోవాకు మాత్రం ఆ రోజున సంపూర్ణ స్వేచ్ఛ లభించలేదు. యావత్ భారతదేశం బ్రిటిష్ దాస్య శృంఖలాల నుంచి విముక్తి పొందినా, గోవా మరో 14 ఏళ్ల పాటు విదేశీ పాలనలోనే మగ్గిపోయింది. అందుకే, గోవా తన అసలైన స్వాతంత్ర్య దినోత్సవాన్ని ఆగస్టు 15న కాకుండా, డిసెంబర్ 19న “గోవా విమోచన దినోత్సవం”గా జరుపుకుంటుంది. 

451 ఏళ్ల సుదీర్ఘ పోరాటం : గోవా కథ బ్రిటిష్ వారితో మొదలుకాలేదు, అంతకంటే చాలా ముందే ప్రారంభమైంది. 1510లో పోర్చుగీసు వారు గోవాను ఆక్రమించి, దానిని తమ కాలనీగా మార్చుకున్నారు. ఆనాటి నుంచి దాదాపు 450 సంవత్సరాల పాటు గోవా వారి పాలనలోనే కొనసాగింది. 1947లో భారతదేశానికి బ్రిటిష్ వారి నుంచి స్వాతంత్ర్యం లభించినప్పుడు, దేశంలోని మిగిలిన ప్రాంతాల వలె గోవా విముక్తి చెందలేదు. పోర్చుగల్ ప్రభుత్వం గోవాను తమ దేశంలో అంతర్భాగంగా ప్రకటించుకుని, దానిని వదులుకోవడానికి ససేమిరా అంది.

చర్చలు విఫలం.. ఉద్యమం ఉధృతం : భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత, నాటి ప్రధానమంత్రి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ప్రభుత్వం గోవాను శాంతియుతంగా భారతదేశంలో విలీనం చేయడానికి అనేకసార్లు పోర్చుగల్‌తో చర్చలు జరిపింది. కానీ, ఆ చర్చలు ఫలించలేదు. పోర్చుగల్ మొండి వైఖరితో విసిగిపోయిన గోవా ప్రజలలో స్వాతంత్ర్య కాంక్ష బలపడింది. రామ్ మనోహర్ లోహియా వంటి జాతీయ నాయకుల స్ఫూర్తితో గోవాలో విముక్తి ఉద్యమాలు ఊపందుకున్నాయి. అయినా, పోర్చుగీసు ప్రభుత్వం ఉద్యమాలను ఉక్కుపాదంతో అణచివేసింది.

“ఆపరేషన్ విజయ్”: సైనిక చర్యే శరణ్యం : దశాబ్దాల పాటు దౌత్యపరమైన ప్రయత్నాలు విఫలం కావడంతో, ఇక సైనిక చర్య తప్ప మరో మార్గం లేదని భారత ప్రభుత్వం నిర్ణయించుకుంది. 1961 డిసెంబర్‌లో “ఆపరేషన్ విజయ్” పేరుతో భారత త్రివిధ దళాలు (ఆర్మీ, నేవీ, ఎయిర్ ఫోర్స్) గోవా విముక్తి కోసం రంగంలోకి దిగాయి.

డిసెంబర్ 18, 1961: భారత సైన్యం ఉత్తర, తూర్పు దిశల నుంచి గోవాలోకి ప్రవేశించింది. వాయుసేన దళాలు డాంబోలిమ్ విమానాశ్రయంపై, నేవీ దళాలు మర్మగోవా ఓడరేవుపై దాడులు చేసి పోర్చుగీసు ప్రతిఘటనను బలహీనపరిచాయి.

36 గంటల ఆపరేషన్: కేవలం 36 గంటల వ్యవధిలో భారత సైన్యం గోవాను పూర్తిగా తమ ఆధీనంలోకి తీసుకుంది.

డిసెంబర్ 19, 1961: పోర్చుగీస్ గవర్నర్ జనరల్ మాన్యువల్ ఆంటోనియో వస్సాలో ఇ సిల్వా బేషరతుగా లొంగిపోతున్నట్లు పత్రాలపై సంతకం చేశారు. ఆ విధంగా, 451 ఏళ్ల పోర్చుగీసు పాలన అంతమై, గోవా సంపూర్ణ స్వేచ్ఛను పొంది భారతదేశంలో విలీనమైంది.
ఈ చారిత్రక విజయానికి గుర్తుగా ప్రతి సంవత్సరం డిసెంబర్ 19న గోవా విమోచన దినోత్సవాన్ని రాష్ట్రవ్యాప్తంగా ఘనంగా నిర్వహిస్తారు. 1962లో గోవా కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా మారి, 1987లో పూర్తిస్థాయి రాష్ట్ర హోదాను పొందింది.