Hyderabad’s urban sprawl : ఒకప్పుడు నిజాం నవాబుల చార్మినార్, ముత్యాల నగరంగా ప్రసిద్ధి చెందిన హైదరాబాద్, గడిచిన మూడు దశాబ్దాల్లో అనూహ్యమైన రీతిలో రూపాంతరం చెందింది. కాంక్రీట్ జంగిల్‌గా మారుతూ, తన సరిహద్దులను చెరిపేస్తూ శివార్లను కలుపుకుంటూ విస్తరించింది. ప్రముఖ రియల్ ఎస్టేట్ కన్సల్టెన్సీ సంస్థ ‘స్వైర్‌యార్డ్స్’ విడుదల చేసిన ‘సిటీస్ ఇన్ మోషన్’ నివేదిక ప్రకారం, గత 30 ఏళ్లలో హైదరాబాద్ నిర్మాణాల విస్తీర్ణం (బిల్ట్-అప్ ఏరియా) దాదాపు రెట్టింపు అయింది. ఈ అద్భుతమైన వృద్ధి వెనుక ఉన్న చోదక శక్తులు ఏమిటి? ఈ విస్తరణ నగరంపై ఎలాంటి ప్రభావం చూపుతోంది? భవిష్యత్తులో ఎదురయ్యే సవాళ్లు ఏమిటి? అనే ప్రశ్నలు ఇప్పుడు తలెత్తుతున్నాయి.

విస్తరణ వెనుక అసలు కథ : స్వైర్‌యార్డ్స్ నివేదిక ప్రకారం, 1995 నుండి 2025 మధ్య కాలంలో దేశంలోని ఎనిమిది ప్రధాన నగరాల్లో నిర్మాణాల విస్తీర్ణం ఏకంగా 98% పెరిగి 4,308 చదరపు కిలోమీటర్లకు చేరింది. ఇందులో హైదరాబాద్ తన వంతు పాత్రను ప్రముఖంగా పోషించింది. 1995లో 267 చదరపు కిలోమీటర్లుగా ఉన్న నగర నిర్మాణాల విస్తీర్ణం, 2025 నాటికి 519 చదరపు కిలోమీటర్లకు చేరింది, ఇది 95% పెరుగుదలను సూచిస్తుంది. ఈ గణాంకాలు హైదరాబాద్ మహానగరం ఎంత వేగంగా విస్తరిస్తోందో కళ్లకు కట్టినట్లు చూపుతున్నాయి. ఈ అప్రతిహత ప్రగతి ప్రస్థానాన్ని దశలవారీగా పరిశీలిద్దాం.

హైటెక్ సిటీ ఆవిర్భావం – ఐటీ శకానికి నాంది: 1998లో పశ్చిమ హైదరాబాద్‌లో హైటెక్ సిటీ ప్రారంభం కావడంతో నగరం రూపురేఖలే మారిపోయాయి. సాంప్రదాయ పారిశ్రామిక, ఔషధ కేంద్రంగా ఉన్న భాగ్యనగరం, ఐటీ, ఐటీ ఆధారిత సేవల రంగంలో ప్రపంచ పటంలో తనకంటూ ఒక ప్రత్యేక స్థానాన్ని సంపాదించుకుంది. గూగుల్, మైక్రోసాఫ్ట్, ఒరాకిల్ వంటి ప్రపంచ దిగ్గజ సంస్థలు తమ కార్యాలయాలను ఇక్కడ స్థాపించడంతో, ఉపాధి అవకాశాలు పెరిగి, దేశం నలుమూలల నుండి నిపుణుల వలసలు ఊపందుకున్నాయి. ఈ పరిణామం పశ్చిమ హైదరాబాద్‌లో రియల్ ఎస్టేట్ రంగానికి కొత్త ఊపునిచ్చింది.

మౌలిక వసతుల మహా యజ్ఞం: నగర విస్తరణకు అనుగుణంగా మౌలిక సదుపాయాల కల్పన కూడా అంతే వేగంగా జరిగింది. రాజీవ్ గాంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం నిర్మాణం, నగరాన్ని ఇతర ప్రధాన నగరాలతో కలిపే జాతీయ రహదారుల విస్తరణ, ముఖ్యంగా 158 కిలోమీటర్ల ఔటర్ రింగ్ రోడ్ (ఓఆర్ఆర్) నిర్మాణం హైదరాబాద్ అభివృద్ధిలో కీలక మైలురాళ్లుగా నిలిచాయి. ఓఆర్ఆర్ రావడంతో నగరం శివార్లకు వేగంగా విస్తరించింది, కొత్త నివాస, వాణిజ్య ప్రాంతాలు పుట్టుకొచ్చాయి. దీనితో హైదరాబాద్, సికింద్రాబాద్ జంట నగరాలకు తోడుగా సైబరాబాద్ అనే మరో నగరం ఆవిర్భవించింది.

స్వరాష్ట్రంలో సరికొత్త ప్రగతి: 2014లో తెలంగాణ ప్రత్యేక రాష్ట్రంగా ఏర్పడిన తర్వాత, హైదరాబాద్ అభివృద్ధి మరింత వేగాన్ని పుంజుకుంది. ప్రభుత్వం తీసుకువచ్చిన వ్యాపార అనుకూల విధానాలు, నిరంతర విద్యుత్తు సరఫరా, మెట్రో రైలు ప్రాజెక్టు నిర్మాణం వంటివి నగరాభివృద్ధికి దోహదం చేశాయి. స్ట్రాటజిక్ రోడ్ డెవలప్‌మెంట్ ప్లాన్ (SRDP) కింద చేపట్టిన ఫ్లైఓవర్లు, అండర్‌పాస్‌లు నగరంలో ట్రాఫిక్ సమస్యను తగ్గించి, ప్రయాణ సమయాన్ని ఆదా చేశాయి. ఈ చర్యలన్నీ కలిసి హైదరాబాద్‌ను పెట్టుబడులకు స్వర్గధామంగా మార్చాయి.

రియల్ ఎస్టేట్ రంగంలో రికార్డులు: గడిచిన నాలుగేళ్లలో హైదరాబాద్ రియల్ ఎస్టేట్ రంగం అద్భుతమైన వృద్ధిని నమోదు చేసింది. 2020 నుంచి 2024 మధ్యకాలంలో ఇళ్ల ధరలు ఏకంగా 80% పెరిగాయి. ఇది దేశంలోని ఇతర మెట్రో నగరాల కంటే చాలా ఎక్కువ. ముఖ్యంగా కోకాపేట్ వంటి ప్రాంతాల్లో భూముల ధరలు ఆకాశాన్నంటాయి. పెరిగిన డిమాండ్‌కు అనుగుణంగా కొత్త ప్రాజెక్టులు వస్తున్నప్పటికీ, సరఫరా ఇంకా పరిమితంగానే ఉండటంతో ధరలు పెరుగుతూనే ఉన్నాయి.

భవిష్యత్తు సవాళ్లు – పర్యావరణ పరిరక్షణ: నగర విస్తరణ ఒకవైపు అభివృద్ధికి చిహ్నంగా నిలుస్తున్నప్పటికీ, మరోవైపు పర్యావరణపరమైన సవాళ్లను కూడా విసురుతోంది. పచ్చదనం తగ్గి, కాంక్రీట్ నిర్మాణాలు పెరగడం వల్ల పట్టణ ఉష్ణోగ్రతలు పెరిగే ప్రమాదం ఉంది. వ్యవసాయ భూములు, పచ్చని ప్రాంతాలు క్రమంగా కనుమరుగవుతున్నాయి. ఈ నేపథ్యంలో, భవిష్యత్తు అభివృద్ధి ప్రణాళికల్లో పర్యావరణ పరిరక్షణకు, హరిత ప్రాంతాల పెంపునకు పెద్దపీట వేయాల్సిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. సమతుల్యమైన, సుస్థిరమైన అభివృద్ధి నమూనాతో ముందుకు సాగినప్పుడే హైదరాబాద్ నిజమైన విశ్వనగరంగా విరాజిల్లుతుంది.