Revival of Water User Associations in Telangana : రైతన్న బతుకులో సాగునీటిది పెనవేసుకున్న బంధం. ఆ నీటి చుక్క కోసమే అతని నిరంతర పోరాటం. పంట చేతికొచ్చే సమయంలో కాలువకు నీరందక ఎండిపోయిన పొలాలు, చెరువు అలుగు పగిలి నీట మునిగిన పంటలు ఎన్నో! ఈ కన్నీటి గాథలకు చెక్ పెట్టేందుకు, నీటి నిర్వహణ పగ్గాలను తిరిగి రైతుల చేతికే అప్పగించేందుకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం సిద్ధమవుతోంది. ఒకప్పుడు ఉండి, కాలక్రమేణా కనుమరుగైపోయిన ‘సాగునీటి వినియోగదారుల సంఘాల’ను పునరుద్ధరించాలని నిర్ణయించింది. 

ఆవశ్యకత ఏంటి? : ప్రభుత్వాలు వేల కోట్లు వెచ్చించి భారీ ప్రాజెక్టులు కట్టినా, ఆ నీరు చివరి ఆయకట్టు రైతుకు చేరకపోవడానికి ప్రధాన కారణం స్థానిక నీటి వనరుల నిర్వహణ లోపమే. గ్రామాల్లోని చెరువులు, కుంటలు, కాలువలపై సరైన పర్యవేక్షణ కొరవడటంతో పూడిక పేరుకుపోవడం, తూములు పగిలిపోవడం, గట్లు బలహీనపడటం వంటి సమస్యలు రైతులను ఏటా వేధిస్తున్నాయి. ఈ చిన్న నీటి వనరుల వ్యవస్థను పటిష్ఠం చేస్తేనే ప్రతి ఎకరాకు నీరందుతుంది, గ్రామీణ ఆర్థిక వ్యవస్థ బలపడుతుంది. ఇక్కడే సాగునీటి సంఘాల ఆవశ్యకత తెరపైకి వస్తుంది.

గతం.. వర్తమానం : ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో 1997లో తీసుకొచ్చిన చట్టం ఆధారంగా, 2006లో 100 ఎకరాలకు పైగా ఆయకట్టు ఉన్న చెరువులకు ఎన్నికల ద్వారా ఈ సంఘాలను ఏర్పాటు చేశారు. క్షేత్రస్థాయిలో రైతులనే సభ్యులుగా, అధ్యక్షులుగా నియమించడంతో నీటి పంపిణీ, కాలువల నిర్వహణ బాధ్యతలను వారే చూసుకునేవారు. 2008 వరకు రాష్ట్రవ్యాప్తంగా 10,748 సంఘాలు పనిచేయగా, అందులో 43 శాతం తెలంగాణ ప్రాంతంలోనే ఉండేవి. రైతుల నుంచి అద్భుతమైన స్పందన లభించిన ఈ వ్యవస్థ, రాష్ట్ర ఆవిర్భావం తర్వాత రద్దయ్యింది. సాగునీటి తీరువా పన్ను రద్దు కావడంతో సంఘాలు కూడా ఉనికి కోల్పోయి నిర్వీర్యమయ్యాయి. తాజాగా, రైతు సంక్షేమ కమిషన్ సిఫారసు మేరకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఈ సంఘాల పునరుద్ధరణకు పచ్చజెండా ఊపింది.

ప్రభుత్వ ప్రణాళిక ఇదే : రైతు సంక్షేమ కమిషన్ సిఫారసులను ప్రభుత్వం தீவிரంగా పరిశీలిస్తోంది. ఇటీవల నీటిపారుదల శాఖ మంత్రి ఉత్తమ్‌ కుమార్‌ రెడ్డి, ముఖ్యమంత్రి రేవంత్ రెడ్డి ఈ ప్రతిపాదనలకు ఆమోదం తెలిపినట్లు వెల్లడించారు.

దశలవారీగా అమలు: తొలుత చెరువుల కింద ఉన్న ఆయకట్టుకు ఈ సంఘాలను ఏర్పాటు చేసి, క్రమంగా పెద్ద ప్రాజెక్టుల పరిధికి విస్తరించాలనేది ప్రభుత్వ ఆలోచన.
నిర్మాణం: ప్రతి సంఘానికి లష్కర్లను సిబ్బందిగా, నీటిపారుదల శాఖ అధికారిని కన్వీనర్‌గా నియమించే ప్రతిపాదన పరిశీలనలో ఉంది.
రైతులకే ప్రాధాన్యం: సంఘాల్లో పూర్తిగా రైతులకే ప్రాతినిధ్యం కల్పించి, నీటి నిర్వహణలో వారిని ప్రత్యక్ష భాగస్వాములను చేయనున్నారు.

రైతుకు కలిగే ప్రయోజనాలు : ఈ సంఘాల ఏర్పాటుతో నీటిపారుదల శాఖపై భారం తగ్గడమే కాకుండా, రైతులకు అనేక రకాలుగా మేలు జరుగుతుంది. స్థానిక సమస్యలకు తక్షణ పరిష్కారం: కాలువ గట్లు తెగినా, తూములు పగిలినా, పూడిక తీయాలన్నా… సంఘం ఆధ్వర్యంలో రైతులే వెంటనే మరమ్మతులు చేపట్టవచ్చు. దీనివల్ల పంట నష్టాన్ని నివారించవచ్చు.

పారదర్శక నీటి పంపిణీ: నీటి పంపకాలపై తలెత్తే వివాదాలకు తెరపడుతుంది. సంఘం వేదికగా రైతులే చర్చించుకుని, ఎవరికి ఎప్పుడు, ఎంత నీరు అవసరమో నిర్ణయించుకుంటారు.
యాజమాన్య భావన: తమ నీటి వనరులను తామే కాపాడుకుంటున్నామనే భావన రైతుల్లో పెరిగి, నీటి వృథాను అరికడతారు.
నిధుల సమీకరణ: సంఘానికి నామమాత్రపు రుసుముతో పాటు, ప్రభుత్వం అంతే మొత్తంలో మ్యాచింగ్ గ్రాంట్ ఇస్తే ఆర్థికంగా బలోపేతం అవుతాయని నిపుణులు సూచిస్తున్నారు.
మొత్తం మీద, ఈ సంఘాల పునరుద్ధరణ కేవలం నీటి సమస్యలకే కాకుండా, రైతుల మధ్య ఐక్యతను పెంచి, గ్రామ స్వరాజ్యానికి బాటలు వేస్తుందని ఆశించవచ్చు.